Στην «Χριστολογία» του 1ου αιώνος, μπορούν να διακριθούν με βάση τις πηγές, τρεις περίοδοι όπου η κάθε μια αντιπροσωπεύεται από θεολογικά ρεύματα. Η πρώτη περίοδος είναι η προ-παύλεια παράδοση, η δεύτερη η παύλεια παράδοση, και τρίτη οι παραδόσεις που διασώζονται στα τέσσερα «κανονικά» ευαγγέλια. Τα πρώτα χριστιανικά γραπτά που έχουμε, είναι αυτά του Παύλου. Στην Καινή Διαθήκη διασώζονται 14 επιστολές που αποδίδονται στον Παύλο. Οι ειδικοί ερευνητές, εξετάζοντας το λεξιλόγιο, την θεματολογία, και τον τρόπο γραφής, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι μόνο 7 ανήκουν στον Παύλο. Έτσι, νόθες (δηλαδή, όσες δεν γράφτηκαν από τον Παύλο αλλά μετά το θάνατό του, από μαθητές του), είναι: η Προς Εφεσίους, η προς Κολοσσαείς, η Β΄ προς Θεσσαλονικείς, Α΄ και Β΄ προς Τιμόθεον, προς Τίτον, και προς Εβραίους. Εύλογα, θα περίμενε κανείς εκεί να βρίσκονται οι πρώιμες παραδόσεις για τον Ιησού. Παρόλα αυτά, οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι οι αρχικές παραδόσεις είναι δυνατό να ανιχνευτούν σε ορισμένα σημεία των επιστολών του Παύλου όπου φαίνεται να προβάλλει παλαιότερες παραδόσεις-σύμβολα πίστεως, και σε ορισμένες ομιλίες που καταγράφονται στο βιβλίο των «Πράξεων». Αυτές, ανάγονται χρονικά μεταξύ του 30-50 μ.κ.ε. Η Παύλεια παράδοση, ανάγεται από το 50 μ.κ.ε. και μετά, και τέλος η παράδοση των ευαγγελίων από το 60 και μετά. Ας δούμε τώρα και τα αντίστοιχα θεολογικά ρεύματα που αναπτύχθηκαν.

Προ-παύλεια παράδοση (30-50 μ.κ.ε.)
Στην «προς Ρωμαίους» επιστολή, αναφέρεται: «περί του υιού αυτού του γενομένου εκ σπέρματος Δαυίδ κατά σάρκα του ορισθέντος υιού θεού εν δυνάμει κατά πνεύμα αγιωσύνης εξ αναστάσεως νεκρών Ιησού Χριστού του Κυρίου ημών» (1.3-4).

Ο Ιησούς, είναι «ο ορισθείς υιός του Θεού». Δηλαδή, ορίστηκε ως «υιός του Θεού». Προ-αιωνίως ή σε κάποια χρονική στιγμή; Το δεύτερο. Ορίστηκε κατά την «ανάσταση». Δεν είναι δηλαδή φυσικός υιός, αλλά υιοθετήθηκε. Εδώ έχουμε διαφοροποίηση από την ιουδαϊκή παράδοση που ήθελε τον «Μεσσία» ως μια ισχυρή στρατιωτική προσωπικότητα και όχι ως έναν «πάσχοντα δούλο» που «έπρεπε» να πάθει, να πεθάνει, και να αναστηθεί. Ο Ιησούς υψώνεται από τον Θεό σε «υιό» του, και απόδειξη σύμφωνα με την παλαιά παράδοση, είναι το ότι τον ανέστησε από τους νεκρούς. Η φράση «υιός του θεού», σαφώς δεν αναφέρεται στο «ομοούσιο», το οποίο ήταν άγνωστο στην σκέψη των συγγραφέων της εποχής. Άλλωστε, έχουμε ήδη δει τι σήμαινε αυτό την εποχή εκείνη. Άλλη μια παρατήρηση, είναι ότι ο Ιησούς κατάγεται εκ σπέρματος Δαβίδ. Δηλαδή, είναι φυσικός απόγονος του Δαβίδ. Αυτό δηλαδή που ήθελε η ιουδαϊκή παράδοση. Αν όμως ισχύει κάτι τέτοιο, δεν μπορεί να ισχύει η γέννηση εκ παρθένου. Και πράγματι. Αυτή η διδασκαλία ήταν άγνωστη την εποχή εκείνη.

Το επόμενο παράδειγμα, σε συμφωνία με το κομμάτι που παραθέσαμε, είναι από μια προ-παύλεια ομιλία, που είναι καταγεγραμμένη στο βιβλίο των «Πράξεων». Φαίνεται ότι αντανακλά και αυτό τις αρχικές παραδόσεις …
Ανάγνωση ολόκληρου του θέματος…

Στο προηγούμενο άρθρο είδαμε ότι σύμφωνα με τις παραδόσεις του 1ου αιώνος μ.κ.ε, ο όρος «θεϊκός» αναφερόταν σε βασιλιάδες, ανθρώπους δια των οποίων ενεργούσε ο «θεός», γενικά στους Ισραηλίτες, στον «υιό του ανθρώπου» που έρχεται ως κριτής στο βιβλίο «Δανιήλ», και στους ημίθεους, κατά τις παραδόσεις των εθνικών. Αυτό ήταν ζυμωμένο στην συνείδηση των ανθρώπων.

Στο παρόν άρθρο, θα εξεταστεί επιγραμματικά, από που προέρχεται η γνώση μας για τον Ιησού. Αυτή η γνώση προέρχεται από προφορικές παραδόσεις που ύστερα καταγράφτηκαν σε κείμενα που εξυπηρετούσαν την ανάγκη της προπαγάνδας και της κατήχησης. Η χρονική απόσταση μεταξύ του πρώτου «κανονικού» ευαγγελίου και των «γεγονότων» που περιγράφει, είναι περίπου 30 χρόνια. Υπενθυμίζουμε στο σημείο αυτό, ότι δεχόμαστε ότι τα ευαγγέλια αναφέρονται σε «γεγονότα» ως υπόθεση εργασίας.

Δεν θα αναφερθούμε στα πολλά ευαγγέλια, στις πολλές «Αποκαλύψεις», στις πολλές επιστολές και «Πράξεις» που κυκλοφορούσαν κατά τις ύστερες δεκαετίες του πρώτου αποστολικού αιώνος, ούτε στον τρόπο με τον οποίο η Εκκλησία μεταξύ 4ου και 6ου αιώνος θέσπισε επίσημα τον κανόνα της Καινής Διαθήκης, επιλέγοντας τα συγκεκριμένα βιβλία που γνωρίζουμε σήμερα ως «κανονικά», ανάμεσα σε άλλα που απέρριψε. Αυτά έχουν αναλυθεί με αρκετά άρθρα στον παρόντα ιστότοπο. Θα αναφερθούμε αποκλειστικά στα βιβλία που θεωρήθηκαν «κανονικά» …
Ανάγνωση ολόκληρου του θέματος…

Κατά την ύστερη αρχαιότητα, η «θεϊκότητα» δεν είναι κάτι εξωπραγματικό στην σκέψη των ανθρώπων. Από τους προηγούμενους αιώνες, η σκέψη των ανθρώπων ήταν ζυμωμένη και οικεία μέσω των μύθων, ώστε να δέχεται ως κάτι το φυσικό να υπάρχουν άνθρωποι και όντα θεϊκά. Υπάρχει η βιογραφία του νεο-πυθαγόρειου Απολλώνιου Τυανέα, γραμμένη από τον Φιλόστρατο, διανθισμένη με στοιχεία θρύλου, όπου στην ρωμαϊκή ελίτ θεωρούνταν «θεϊκός». Ο Ιεροκλής έγραψε βιβλίο, συγκρίνοντας τον Απολλώνιο Τυανέα με τον Ιησού των χριστιανών, το οποίο δυστυχώς «έφαγε» το μαύρο σκοτάδι… Ο Οβίδιος στο έργο του «Μεταμορφώσεις», αναφέρεται στους μύθους κατά τους οποίους «θεοί» έπαιρναν προσωρινά ανθρώπινη μορφή. Υπάρχουν, επίσης, πάμπολλοι μύθοι που αναφέρονται σε ανθρώπους που γεννήθηκαν από θεούς και από θνητές, θεωρούμενοι για αυτόν τον λόγο ως «θεϊκοί». Ακόμα και Ρωμαίοι αυτοκράτορες, παρουσιάζονταν ως παιδιά «θεών» δια υιοθεσίας, για ευνόητους λόγους. Στο βιβλίο των «Πράξεων», όταν σύμφωνα με την διήγηση, είδαν τον Παύλο και τον Βαρνάβα να σηκώνουν τον εκ γενετής χωλό, θεώρησαν κάτι συνηθισμένο το ότι «οι θεοί ομοιωθέντες ανθρώποις κατέβησαν προς ημάς» (Πράξεις, 14.11).

Το σχήμα που αφορά την αντίληψη της εποχής για τις θεότητες, μπορεί να συνοψιστεί στο παρακάτω: Πάνω από όλους και από όλα, ο αγέννητος «θεός». Μία βαθμίδα παρακάτω, οι ενδοσυμπαντικοί «θεοί». Ακόμα πιο κάτω, οι «θεότητες» των πόλεων. Μετά οι «δαίμονες», και τελευταίοι οι άνθρωποι. Με αυτό το πυραμιδοειδές σχήμα, εκφράζεται ο ύστερος ενοθεισμός.

Αυτά όσον αφορά τον εθνικό κόσμο. Ας δούμε τώρα τι συνέβαινε στον αρχαίο Ιουδαϊσμό …
Ανάγνωση ολόκληρου του θέματος…

Τί είναι το ηλιοκεντρικό μοντέλο και ποιά η διαφορά του από το γεωκεντρικό; Τί σημαίνει αυτό για την εξέλιξη της γνώσης του ανθρώπου; Ποιές δυσκολίες αντιμετώπισε στην καθιέρωσή του; Γιατί αντέδρασε η Εκκλησία;

Μελετώντας την εξέλιξη της επιστήμης και της τεχνολογίας από την Ελληνιστική Εποχή, στην Ρωμαϊκή και στο Βυζάντιο, φαίνεται μια ενδιαφέρουσα δραστηριότητα σε σχέση με τον ηλιοκεντρισμό με μια αντίστοιχη ύφεση που η ύφεση αυτή έχει αποτέλεσμα και στην ίδια την αστρονομία.

Το γεωκεντρικό μοντέλο θεωρεί τη Γη τελείως ακίνητη. Τα πάντα περιστρέφονται γύρω από αυτήν σε συγκεκριμένους κύκλους ανάλογα με την απόσταση. Πρώτα η Σελήνη, ο Ήλιος, οι πλανήτες και τέλος οι απλανείς. Οι απλανείς μάλιστα θεωρούνται ότι βρίσκονται καρφωμένοι πάνω σε μια υλική σφαίρα που περικλείει όλο το σύστημα αυτό (στον 7^ο ουρανό!).

Οι αποστάσεις θεωρούνται μικρές, αφού η Γη είναι στο κέντρο και όλα τα άλλα περιστρέφονται, είναι προφανές ότι όλα αυτά τα περιστρεφόμενα είναι πολύ μικρότερα από την Γη, αφού όλα τα σώματα τείνουν να πέσουν στη Γη που είναι το μοναδικό κέντρο -και ενίοτε πέφτουν σαν μετέωρα. Από το μοντέλο αυτό βγήκαν και οι “7 ουρανοί”, θεωρώντας ότι ο κάθε πλανήτης και φυσικά και ο Ήλιος και η Σελήνη ήταν σε ξεχωριστούς ουρανούς ο ένας πάνω από τον άλλον.

Το μοντέλο αυτό είναι επίσης μικρό, περιορισμένο και ανθρωπο-κεντρικό. Όλος ο κόσμος γυρνάει γύρω από την Γη, γύρω από τον άνθρωπο.

Το ηλιοκεντρικό μοντέλο θεωρεί ότι η Γη κάνει δύο τουλάχιστον κινήσεις, μία περί τον άξονά της (ημέρα–νύκτα) και μια γύρω από τον Ήλιο (έτος) στην ουσία θεωρεί όλα τα προηγούμενα λάθος και θα δούμε γιατί στην εξέλιξή του. Επίσης, αποτέλεσμά του είναι η βαρυτική θεωρία, αφού δεν υπάρχει ένα κέντρο αλλά πολλά. Αποτέλεσμα ακόμη είναι και η σχετική κίνηση, όπως και η πλήρης αιτιολόγηση των κομητών. Αποτέλεσμά της είναι και η δραματική αύξηση των μεγεθών και ιδιαίτερα του Σύμπαντος που τείνει προς το άπειρο. Είναι ένα μη άνθρωπο-κεντρικό μοντέλο, αφού η ανθρωπότητα είναι ένα κομμάτι του σύμπαντος που όσο η κατανόηση μας μεγαλώνει αυτό το κομμάτι συνέχεια μικραίνει και ο ρόλος και οι δυνατότητες του ανθρώπου επίσης …
Ανάγνωση ολόκληρου του θέματος…

Στο παρόν άρθρο, θα ασχοληθούμε με την θεολογία και ειδικότερα με την ορθόδοξη για να καταλάβουμε σε τι εδράζεται, πως μας επηρέασε και τελικά θα ελέγξουμε την επιστημονικότητά της, ξεκινώντας από τους ορισμούς.

Θρησκεία είναι η σχέση του ανθρώπου με το θείο. Ως ιδιαίτερο φαινόμενο του πνευματικού πολιτισμού μας εμφανίζεται με ένα συνονθύλευμα σχετικών λέξεων, όπως: Θρησκεύματα, εκκλησίες, δόγματα, ομολογίες, σέκτες, αιρέσεις, λατρείες, παραδόσεις, στο σύνολό τους πάνω από 43 χιλιάδες, που υπάρχουν σε όλη την ανθρωπότητα και είναι ξεκάθαρα ανθρώπινα δημιουργήματα.

Σε όποια μορφή και να είναι κάθε θρησκεία περιλαμβάνει, πίστη ή ομολογία σε μια συγκεκριμένη ή πολλές θεωρίες που όπως θα δούμε είναι ιδεοληψίες, την λατρεία που περιλαμβάνει συνήθως τελετές, μαγγανείες ή μαγικές πράξεις, που από τους θρησκευόμενους αναφέρονται ως ιερουργίες–μυστήρια ενίοτε και θαύματα και μια συγκεκριμένη ηθική της θρησκείας αυτής, που αντανακλά την προτεινόμενη του αντίστοιχου ιερατείου ή κάποιας απόληξης του –συνήθως αυστηρή- ηθική της κοινωνίας, τηε εποχής που γεννήθηκε η θρησκεία αυτή.

Οι βασικές ιδεοληψίες μιας πίστης λέγονται δόγματα (κανόνες). Είναι στην ουσία η θεσμική έκφραση της “αληθινής” πίστης κάθε θρησκείας πάνω στην οποία μπορούν να ειπωθούν πολλά ή λίγα, αλλά αυτά μένουν αναλλοίωτα, ειδάλλως ο αντίστοιχος θεός της κάθε θρησκείας αλλάζει αρχές ή οδηγίες προς τους ανθρώπους, κάτι σπάνιο όπως θα δούμε, αλλά γίνεται και αυτό όταν οι θρησκείες θέλουν να προσαρμόσουν τα δόγματα στην πραγματικότητα που αλλάζει, ή να το πούμε σωστά όταν η πραγματικότητα τους ξεπερνά.

Η θεολογία είναι το λεκτικό αποτύπωμα της πίστης και των δογμάτων. Η καταγραφή της δηλαδή και τελικά στην εξέλιξή της, είναι ένα διανοητικό φιλοσοφικό δημιούργημα στην βάση των ιδεοληψιών της πίστης, που στηρίζεται από εκεί και πέρα λογικά αν και προστίθενται κατά καιρούς και επιπλέον ιδεοληψίες. Είναι προφανές ότι όταν αλλάζουν ή διαφοροποιούνται τα δόγματα σε μία δεδομένη θρησκεία, αλλάζει και η θεολογία.

Από ότι καταλαβαίνουμε από την στιγμή που δεν υπάρχει ένας κοινός και αποδεκτός από όλους τους ανθρώπους ορισμός του θεού και των δογμάτων που “πρέπει” να διέπει την πίστη, δεν υπάρχει μια θεολογία, άρα δεν υπάρχει στην πραγματικότητα και επιστήμη της θεολογίας. Αυτό που υπάρχει επιστημονικά είναι μια μελέτη των κατά τόπους θρησκειών και του συνολικού φαινομένου της σχέσης των διαφόρων κοινωνιών με το θείο και λέγεται Θρησκειολογία …
Ανάγνωση ολόκληρου του θέματος…