Η αυταπάτη της δεισιδαιμονίας
Μετά την 1^η δημοσίευση του Ιουνίου για το θέμα αυτό, επανερχόμαστε με το τέλος του 2020 για να έχουμε μια καλύτερη εικόνα τού τι έχει συμβεί και για να απαντηθεί πλήρως η δεισιδαιμονία ότι στην “Εκκλησία κολλάς μόνο Χριστό”, περί θείας κοινωνίας κ.λπ. Επίσης, φαίνεται το πόσο εύκολα κολλάνε και πεθαίνουν οι ιερείς από μια μεταδοτική ασθένεια, ειδικά αυτές τις μέρες που οι συνθήκες είναι σχετικά ελεγχόμενες για μεγάλο πλήθος του κόσμου, αλλά και την τεράστια ευθύνη που έχουν για την διασπορά και τους θανάτους που την ακολουθούν.

Μέχρι τον Ιούνιο, η χώρα μας τα πήγε σχετικά καλά και αυτό γιατί ο αρχικός φόβος κράτησε την κυβέρνηση και τους πολίτες αρκετά συμμαζεμένους. Μετά ήρθε το καλοκαίρι και τα πάντα χαλάρωσαν, είτε λόγω κούρασης, είτε στην προσπάθεια να υπάρξει μια στοιχειώδης τουριστική και οικονομική κίνηση, αλλά από εκεί και πέρα τα πράγματα εξελίχθηκαν ιδιαίτερα δύσκολα, κάτι που φάνηκε μέσα στο φθινόπωρο.

Σημαντικά στοιχεία διασποράς πέρα από τα εισερχόμενα μέσω του τουρισμού και των μετακινήσεων, ήταν τα πανηγύρια του Δεκαπενταύγουστου, που απαγορεύτηκαν μεν, αλλά όλο και κάποιοι πανηγύρισαν. Αλλά η μεγάλη καμπή έγινε από την γιορτή του Αγίου Δημητρίου στην Θεσσαλονίκη και μετά, μαζί με τα συλλαλητήρια για την Χρυσή Αυγή, το Πολυτεχνείο κ.λπ., την ίδια ακριβώς εποχή. Από εκεί και πέρα είχαμε μια τεράστια αύξηση των θυμάτων, φθάνοντας στο τέλος του χρόνου στους 5 χιλιάδες νεκρούς. Θα δούμε την συμμετοχή της Εκκλησίας σε αυτή την αναζωπύρωση.

Η Εκκλησία έφερε βαρέως την απαγόρευση του Πάσχα και μόλις τα μέτρα χαλάρωσαν ξεσάλωσε. Τα συνθήματα που πρόβαλλε ήταν ότι “μέσα στην Εκκλησία δεν κολλάς ιό αλλά Υιό ”, “δεν κολλάς από το φίλημα των εικόνων”, “δεν κολλάς από το χειροφίλημα στους παπάδες” (αφού ως γνωστόν έχουν την “θεία χάρη” και οι παπάδες λατρεύουν την εξουσία), “δεν κολλάς από την Θεία Κοινωνία”, αφού πάντα μετά την καταλύουν (όπως ισχυρίζονται) και δεν παθαίνουν τίποτα (όπως επίσης ισχυρίζονται). Φέρνουν επίσης υποτιθέμενα ιστορικά παραδείγματα για τον παπά που κοινωνούσε τους λεπρούς, ή αυτούς που πάνε στα νοσοκομεία και φυσικά την φανταστική στατιστική ενός παρελθόντος που είναι στο μυαλό τους και μόνο, με παπάδες που δεν παθαίνουν ποτέ τίποτα από ασθένειες, μόνο που το παρόν είναι εδώ μπροστά μας και τους διαψεύδει …
Ανάγνωση ολόκληρου του θέματος…

Πρόκειται για μια θεωρία που γεννήθηκε στους κόλπους των Ιουδαίων της Διασποράς και υιοθετήθηκε από τους πνευματικούς τους απογόνους, τους χριστιανούς. Σύμφωνα με αυτήν, οποιαδήποτε πνευματική δημιουργία είναι κλεμμένη από τον Μωυσή. Το όλο σκεπτικό στηρίζεται στο ότι ο Μωυσής είναι ο αρχαιότερος όλων των συγγραφέων. Για παράδειγμα, ισχυρίζεται ο Κλήμης ο Αλεξανδρεύς στο σύγγραμμά του «Στρωματείς»: «Σύμφωνα μ’ αυτά είναι “κλέπτες και ληστές” οι φιλόσοφοι των Ελλήνων, που έλαβαν και πριν από την παρουσία του Κυρίου από τους Εβραίους προφήτες, χωρίς να το συνειδητοποιήσουν, ψήγματα της αληθείας, αλλά τα οικειοποιήθηκαν σα να ήταν δικά τους» (Βιβλίο Ά, ΕΠΕ, σ. 107).

Όπως γνωρίζουμε, μια από τις συνέπειες των κατακτήσεων του Αλεξάνδρου ήταν η διάδοση του ελληνικού πολιτισμού. Έκτοτε, όσοι μη Έλληνες μυούνταν στα ελληνικά γράμματα και στις ελληνικές συνήθειες, καλούνταν «ελληνιστές» ή «ελληνίζοντες». Μετά τον απροσδόκητο θάνατο του Αλεξάνδρου, η τεράστια αυτή αυτοκρατορία που δημιουργήθηκε, διαιρέθηκε σε τέσσερα βασίλεια. Η Αλεξάνδρεια κτίστηκε περίπου το 331 π.κ.ε. από τον Αλέξανδρο και στις επόμενες δεκαετίες απετέλεσε όχι μόνο ένα εμπορικό κοσμοπολίτικο κέντρο, αλλά συνάμα και ένα πνευματικό κέντρο εφάμιλλο των Αθηνών. Το έτος 297 π.κ.ε., έχουμε την ίδρυση του «Μουσείου» από τον Πτολεμαίο τον «Σωτήρα», με την συνεπικουρία του Δημητρίου του Φαληρέως (ενός εξόριστου πολιτικού και περιπατητικού φιλοσόφου) και του Φιλιτά. Το «Μουσείο» ήταν σχολείο καλών τεχνών, όπου καλλιεργούνταν τα γράμματα και οι τέχνες. Σύμφωνα με τον Στράβωνα, διέθετε βιβλιοθήκη, εργαστήρια, αστεροσκοπείο, και χώρους εστίασης για τους διανοητές. Επίσης, διέθετε και την περίφημη βιβλιοθήκη, που φιλοξενούσε αναρίθμητα σπουδαία συγγράμματα του αρχαίου κόσμου. Το Σεραπείον δημιουργήθηκε αργότερα επί εποχής Πτολεμαίου του «Ευεργέτη». Η γοητεία του ελληνικού πνεύματος άσκησε επιρροή και στους Ιουδαίους λογίους της Αλεξάνδρειας, οι οποίοι μακριά από τον μητροπολιτικό τους χώρο, ήταν περισσότερο ελεύθεροι αλλά και μορφωμένοι σε σχέση με τους συμπατριώτες τους στην Παλαιστίνη. Αν και ο εξελληνισμός τους ποτέ δεν τους οδήγησε στο να αρνηθούν τις πατρώες τους θρησκευτικές παραδόσεις, εντούτοις θέλησαν να τις υπερασπιστούν απολογούμενοι -τρόπω τινά- στους Ιουδαίους της Παλαιστίνης.

Όπως γράφει ο θεολόγος Σ. Γιαγκάζογλου στο άρθρο «Πλάτων ή Μωυσής; Η θεωρία της λογοκλοπής» (Σύναξη, τ. 69, σ. 41-48, έτος 1999) …
Ανάγνωση ολόκληρου του θέματος…

Στην παρούσα εργασία, θα παρουσιάσουμε τον χαρακτήρα του εθνικού Λιβανίου μέσα από την αλληλογραφία του με τον χριστιανό επίσκοπο Βασίλειο. Σκοπός είναι να αναιρεθούν οι απολογητικές συκοφαντίες εναντίον του Λιβανίου μέσα από τα λόγια ενός σημαντικού πατέρα της Εκκλησίας. Ο Λιβάνιος υπήρξε ένας μεγάλος διδάσκαλος της ρητορικής τέχνης, ακόλουθος της νεοπλατωνικής φιλοσοφίας και υποστηρικτής του Ιουλιανού.

Ενώ η αλληλογραφία που μας έχει παραδοθεί περιλαμβάνει 25 επιστολές που αντάλλαξαν μεταξύ τους αυτοί οι δύο άνδρες, ωστόσο η επιστημονική έρευνα δεν τις δέχεται όλες ως αυθεντικές.

Στην «Θρησκευτική και ηθική εγκυκλοπαίδεια», αναφέρεται: «Η γνησιότης της αλληλογραφίας μετά του Λιβανίου, προς τον οποίον ο Βασίλειος παρουσιάζεται ως πέμπων μαθητάς, δεν είναι επαρκώς κατωχυρωμένη. Εκ του συνόλου (335-359), ίσως είναι γνήσιαι αι 335-346 και 358» (Θ. Η. Ε, τ.3, σ. 692).

Ο καθηγητής Π. Χρήστου, γράφει στην πατρολογία του: «Εις την συλλογήν των Μαυριστών αι υπ’ αριθμόν 335-359, ήτοι συνολικώς είκοσι πέντε, φέρονται ως αλληλογραφία μεταξύ του Βασιλείου και Λιβανίου. Ο Βασίλειος, επ’ ευκαιρία της αποστολής νέων Καππαδόκων μαθητών εις τον διαπρεπή ρητοροδιδάσκαλον της Αντιοχείας ανταλλάσσει με αυτόν επιστολάς φιλοφροσύνης, όπως συνηθίζετο τότε ευρύτατα, διηνθισμένας με όλα τα ευρήματα της σοφιστικής τέχνης. Ενώ όλαι αι επιστολαί αύται εθεωρούντο παλαιότατα νόθοι, τώρα αι εκτιμήσεις έχουν μεταβληθή ριζικώς. Είναι ασφαλώς δυνατόν μεταγενέστεροι χριστιανοί μαθηταί να κατασκεύασαν τοιούτου είδους επιστολάς χάριν ασκήσεως, αλλ’ είναι απίθανον ότι έπλασαν τόσον πολλάς» (Π. Χρήστου, Πατρολογία τ.4, σ. 53-54).

Στις εκδόσεις «Γρηγόριος ο Παλαμάς» (από όπου θα παραθέσουμε τα στοιχεία μας), στην σειρά «Έλληνες Πατέρες της Εκκλησίας» (ή Ε.Π.Ε), ο ίδιος καθηγητής γίνεται πιο σαφής, γράφοντας στην εισαγωγή των επιστολών του Βασιλείου: «Η γνησιότης της αλληλογραφίας του Βασιλείου με τον Λιβάνιον (επιστολαί 335-359) αμφισβητείται από πολλούς. Βέβαια θα ήτο δυνατόν μερικοί Χριστιανοί μαθηταί να κατασκευάσουν επιστολάς χάριν ασκήσεως, αλλ’ είναι απίθανον να έπλασαν τόσας πολλάς. Μερικαί είναι μάλλον γνήσιαι και από αυτάς δημοσιεύομεν εδώ τέσσαρας, δύο από κάθε πλευρά, υπ’ αριθμόν 337, 338, 339, 340» (ΕΠΕ, τ. 2, σ. 251).

Αντίθετη άποψη έχει ο Στ. Παπαδόπουλος, ο οποίος στην πατρολογία του θεωρεί ότι «μάλλον δεν είναι γνήσιες» (τ. 2, σ. 395). Να σημειωθεί ότι επόπτες της ανωτέρω έκδοσης είναι ο καθηγητής Στ. Σακκός, ο Β. Ψευτόγκας, και ο πρωτοπρεσβύτερος Θ. Ζήσης.

Ακόμα κι αν παίρναμε την εκδοχή ολόκληρη η αλληλογραφία να είναι πλαστή, σημασία έχει ότι το όνομα του Λιβανίου αναφέρεται με τρόπο θετικό. Αυτό διαψεύδει τους νεο-απολογητές οι οποίοι προσπαθούν να αμαυρώσουν έναν άνθρωπο που δεν είναι πλέον σε θέση να τους απαντήσει, επειδή πρέσβευε τα ιδεώδη του αρχαίου κόσμου, ήταν υποστηρικτής του Ιουλιανού, και διασώζεται μια επιστολή-ντοκουμέντο προς τον αυτοκράτορα Θεοδόσιο («Υπέρ των ιερών»), όπου Λιβάνιος διαμαρτύρεται για τις βαρβαρότητες, τα αίσχη, τις αρπαγές και τις αθλιότητες των χριστιανών της εποχής του.

Παραθέτουμε τις επιστολές σε απόδοση του Π. Χρήστου …
Ανάγνωση ολόκληρου του θέματος…

Μια επιπλέον διαφορά μεταξύ των ευαγγελικών διηγήσεων, είναι και αυτή που αφορά στο τι έγινε λίγο μετά τη βάπτιση του Ιησού στον Ιορδάνη ποταμό από τον Ιωάννη τον Πρόδρομο. Στους τρείς συνοπτικούς, αναφέρεται ρητά ότι μετά την βάπτιση, οδηγήθηκε στην έρημο για να μπει σε πειρασμό «υπό του Διαβόλου»…

Καὶ ἐγένετο ἐν ἐκείναις ταῖς ἡμέραις ἦλθεν Ἰησοῦς ἀπὸ Ναζαρὲτ τῆς Γαλιλαίας καὶ ἐβαπτίσθη ὑπὸ Ἰωάννου εἰς τὸν Ἰορδάνην καὶ εὐθὲως ἀναβαίνων ἀπὸ τοῦ ὕδατος εἶδεν σχιζομένους τοὺς οὐρανοὺς καὶ τὸ πνεῦμα ὡσεὶ περιστερὰν καταβαῖνον ἐπ’ αὐτόν• καὶ φωνὴ ἐγένετο ἐκ τῶν οὐρανῶν Σὺ εἶ ὁ υἱός μου ὁ ἀγαπητός ἐν ὦ εὐδόκησα. Καὶ εὐθὺς τὸ πνεῦμα αὐτὸν ἐκβάλλει εἰς τὴν ἔρημον καὶ ἦν ἐκεῖ ἐν τῇ ἐρήμῳ ἡμέρας τεσσαράκοντα πειραζόμενος ὑπὸ τοῦ Σατανᾶ.
(Κατά «Μάρκον», 1:9-13)

καὶ βαπτισθεὶς ὁ Ἰησοῦς ἀνέβη εὐθὺς ἀπὸ τοῦ ὕδατος• καὶ ἰδού, ἀνεῴχθησαν αὐτῷ οἱ οὐρανοί καὶ εἶδεν τὸ πνεῦμα τοῦ θεοῦ καταβαῖνον ὡσεὶ περιστερὰν καὶ ἐρχόμενον ἐπ’ αὐτόν• καὶ ἰδού, φωνὴ ἐκ τῶν οὐρανῶν λέγουσα Οὗτός ἐστιν ὁ υἱός μου ὁ ἀγαπητός, ἐν ᾧ εὐδόκησα. Τότε ὁ Ἰησοῦς ἀνήχθη εἰς τὴν ἔρημον ὑπὸ τοῦ πνεύματος πειρασθῆναι ὑπὸ τοῦ διαβόλου.
(Κατά «Ματθαίον», 3:16-17 – 4:1)

Ἐγένετο δὲ ἐν τῷ βαπτισθῆναι ἅπαντα τὸν λαὸν καὶ Ἰησοῦ βαπτισθέντος καὶ προσευχομένου ἀνεῳχθῆναι τὸν οὐρανὸν καὶ καταβῆναι τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον σωματικῷ εἴδει ὡσεὶ περιστερὰν ἐπ’ αὐτόν καὶ φωνὴν ἐξ οὐρανοῦ γενέσθαι λέγουσαν, Σὺ εἶ ὁ υἱός μου ὁ ἀγαπητός ἐν σοὶ ἠυδόκησα… Ἰησοῦς δὲ πνεύματος ἁγίου πλήρης ὑπέστρεψεν ἀπὸ τοῦ Ἰορδάνου καὶ ἤγετο ἐν τῷ πνεύματι εἰς τήν ἐρήμον ἡμέρας τεσσαράκοντα πειραζόμενος ὑπὸ τοῦ διαβόλου.
(Κατά «Λουκάν», 3:21-22 – 4:1-2)

Στο τέταρτο ευαγγέλιο όμως, φαίνεται να βρίσκεται στην Κανά της Γαλιλαίας σε γάμο: «Καὶ τῇ ἡμέρᾳ τῇ τρίτῃ γάμος ἐγένετο ἐν Κανὰ τῆς Γαλιλαίας καὶ ἦν ἡ μήτηρ τοῦ Ἰησοῦ ἐκεῖ• ἐκλήθη δὲ καὶ ὁ Ἰησοῦς καὶ οἱ μαθηταὶ αὐτοῦ εἰς τὸν γάμον» (Κατά «Ιωάννην», 2:1-2) …
Ανάγνωση ολόκληρου του θέματος…

Έχουμε αναφερθεί εκτεταμένα στην σχέση της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφικής σκέψης με τον Χριστιανισμό, ή διαφορετικά στην αντίθεση ανάμεσα στην ελευθερία του πνεύματος και της πίστης στο δόγμα. Στα άρθρα «Το αγεφύρωτο χάσμα Ελληνισμού και Χριστιανισμού – Μέρος Α΄» και «Το αγεφύρωτο χάσμα Ελληνισμού και Χριστιανισμού – Μέρος Β΄», είχαμε παρουσιάσει χωρία από τους πατέρες της Εκκλησίας στα οποία είτε αποκηρύσσουν την ελληνική φιλοσοφία στο σύνολό της, είτε μέρος της -με την προϋπόθεση ότι οτιδήποτε αποδεκτό δεν μπορεί να μπει παραπάνω από την «αποκάλυψη» όπως έχει αποκρυσταλλωθεί στις Γραφές. Πιο συγκεκριμένα, παρουσιάσαμε αποσπάσματα από «πατέρες της ερήμου» (όπως τον Διάδοχο Φωτικής, τον Αναστάσιο τον Σιναϊτη), από τους πρώτους απολογητές (όπως τον Ιουστίνο) και από πατέρες που έπαιξαν σημαντικό ρόλο ως προς τη διαμόρφωση των ορθόδοξων χριστιανικών δογμάτων (όπως τον Βασίλειο Καισαρείας, Κύριλλο Αλεξανδρείας, Αθανάσιο Αλεξανδρείας, Γρηγόριο Νύσσης, Γρηγόριο τον Θεολόγο, Ιωάννη «Χρυσόστομο», Γρηγόριο Παλαμά). Πάντα με την συμμαρτυρία επιφανών καθηγητών της πατρολογίας και της δογματικής (Στ. Παπαδόπουλο, Παν. Χρήστου, Χρ. Ανδρούτσο) και επιφανών σύγχρονων εκκλησιαστικών (Ι. Ρωμανίδη, Φλορόφσκι, Επ. Θεοδωρόπουλου, Ι. Βλάχου. Α. Αλεβιζόπουλου). Ως εκ τούτων, οι πατέρες της Εκκλησίας δεν μπορούν να θεωρούνται συνεχιστές της ελληνικής φιλοσοφίας, όπως διατείνονται οι νεο-απολογητές. Στην καλύτερη των περιπτώσεων, ως παραποιητές της.

Ένα νέο ψευδο-επιχείρημα που διαβάζουμε στους απολογητικούς ιστοτόπους, είναι ότι στην πατερική παράδοση διατηρείται η φιλοσοφία ως μέθοδος γνώσης του κόσμου. Και αυτό όμως είναι λάθος. Όπως έχουμε πάλι δείξει (στα ανωτέρω αναφερθέντα άρθρα), η μόνη μέθοδος κατανόησης του κόσμου που δέχονται οι Γραφές, είναι αυτή που συμφωνεί με την «αποκάλυψη» του Θεού. Δηλαδή, η θεολογία δεν αφορά μόνο την «εμπειρική» γνώση για τον Θεό που δίδεται κατά χάρη στους «καθαρούς τη καρδία» (όπως διδάσκει η ορθόδοξη νηπτική- μυστική παράδοση), αλλά αφορά εξίσου και τον «κτιστό» κόσμο. Αυτό το είχαμε αποδείξει με εδάφια από τα ίδια τα κείμενα. Κάθε άλλη προσέγγιση αποδοκιμάζεται. Είχαμε γράψει …
Ανάγνωση ολόκληρου του θέματος…