Πάρε-Δώσε

«Τούτο θα σου πάρω, εκείνο θα μου δώσεις κι αυτό θα μου το χαρίσεις».
Χαρακτηριστική έκφραση των Τουρκοκρητικών

Από το 1669, αφ’ ότου η Κρήτη πέρασε απ’ τα χέρια των Ενετών στα χέρια των Τούρκων και καθ’ όλη την διάρκεια της Τουρκοκρατίας στο νησί, ένας νέος κλάδος πληθυσμού αναφάνηκε: Ήταν οι Τουρκοκρητικοί ή οι μουσουλμάνοι της Κρήτης. Αυτοί, δεν αποτελούσαν ιδιαίτερη φυλετική ομάδα, γιατί δεν ήταν Τούρκοι, αλλά εξισλαμισθέντες Κρητικοί. Διατηρούσαν την ελληνική γλώσσα, χρησιμοποιώντας ως δεύτερη την τουρκική, την οποία πολλές φορές δεν μπορούσαν να μιλήσουν καλά. Δεν ακολουθούσαν πιστά το Κοράνι (π.χ. έπιναν κρασί) και είχαν περίπου τα ίδια έθιμα με τους χριστιανούς, χόρευαν τους ίδιους χορούς και τραγουδούσαν τα ίδια τραγούδια. Ιδιαίτερη κατηγορία των Τουρκοκρητικών της υπαίθρου, ήταν οι λεγόμενοι Αμπαδιώτες που κατοικούσαν κυρίως στη περιοχή Αμαρίου νοτιοανατολικά της Ίδης. Αυτοί διακρίνονταν από τους άλλους προερχόμενοι από αραβική φυλή.

Εκείνη την εποχή, ο πληθυσμός της Κρήτης έφτανε μόλις τις 80.000 ψυχές, από τους οποίους οι 50.000 ήταν χριστιανοί (κυρίως ελληνικής καταγωγής) και 30.000 μουσουλμάνοι. Αυτοί οι ντόπιοι γενίτσαροι, ήταν ιδιαιτέρως σκληροί με τους χριστιανούς συμπατριώτες τους και στάθηκαν εναντίον τους σε κάθε επαναστατική προσπάθεια που έκαναν για την αποτίναξη του οθωμανικού ζυγού. Ενεργώντας ως συνειδητοί Τούρκοι, πρωταγωνίστησαν σε πολλούς από τους λεγόμενους «αρμπαντέδες», δηλαδή τις επιδρομές του «ανεύθυνου» και φανατισμένου τουρκικού όχλου στις χριστιανικές συνοικίες, οι οποίες συνοδεύονταν κατά κανόνα από ανελέητες σφαγές, καταστροφές και πλιάτσικο. Οι Τουρκοκρητικοί, είχαν αποκτήσει τέτοια δύναμη, ώστε περιφρονούσαν ακόμα και τα σουλτανικά φιρμάνια. Ήταν ουσιαστικά ένα κράτος εν κράτει. Υπήρχαν αρκετοί, ονομαστοί για τις αγριότητές τους, αρχιγενίτσαροι, οι οποίοι κατατυραννούσαν όχι μόνο τους Έλληνες, αλλά συχνά κι αυτούς τους Τούρκους. Υπήρχε ωστόσο και μια άλλη κατηγορία Τουρκοκρητικών, που ονομάζονταν Λινοβάμβακοι, οι οποίοι ήταν κρυπτοχριστιανοί και πρόσφεραν εξαιρετικές εθνικές υπηρεσίες από αυθαιρεσίες των Τούρκων. Ήταν όμως μειοψηφία και σίγουρα δεν ήταν ικανή να σταθεί εμπόδιο στο μένος και την ασυδοσία των μουσουλμάνων Κρητικών.

Η κατάσταση έγινε αφόρητη μετά το 1750. Οι χρόνοι που θα ακολουθήσουν, και ως τις παραμονές της μεγάλης Επανάστασης του 1821, θα είναι η περίοδος της σκληρότερης δοκιμασίας του κρητικού λαού, μια εποχή αχαλίνωτου γενιτσαρισμού.

Οι περιηγητές περιγράφουν φρικώδη περιστατικά και οι ιστορικοί της Κρήτης δεν κουράζονται να εξιστορούν τις γενιτσαρικές βιαιότητες και τις κτηνώδεις πράξεις εις βάρος του χριστιανικού πληθυσμού. Χαρακτηριστικό, είναι το απόσπασμα από σουλτανική διαταγή, σχετική με τις υπερβάσεις των γενίτσαρων του Χάνδακα, με χρονολογία 6 Ιουλίου 1762: …
Ανάγνωση ολόκληρου του θέματος »

Η περίοδος της Τουρκοκρατίας, χαρακτηρίζεται ως η χρυσή εποχή των Εβραίων στην Θεσσαλονίκη. Τόσο ο σουλτάνος Μουράτ Β’, που κυρίευσε την πόλη, όσο και οι διάδοχοί του, για να εποικίσουν την ρημαγμένη κατά την άλωσή της Θεσσαλονίκη, ευνόησαν την εγκατάσταση Εβραίων, ιδίως αυτών που έρχονταν από την Γερμανία και την Ουγγαρία, όπου εκείνα τα χρόνια οι Εβραίοι υφίσταντο άγριες διώξεις. Αυτοί είναι οι αποκαλούμενοι Ασκεναζίμ (από το Ασκενάζ=Γερμανία), οι οποίοι αυξήθηκαν σημαντικά από τα μεγάλα «πογκρόμ» της Βαυαρίας το 1470.

Το πραγματικό όμως κύμα, από Εβραίους επήλυδες, που έδωσε στη Θεσσαλονίκη εβραϊκό χρώμα, ήρθε επί Βαγιαζίτ Β’ (1481-1512) και προέρχονταν από την Ισπανία. Εκεί, οι βασιλείς Φερδινάνδος και Ισαβέλλα, εξαπέλυσαν σκληρούς διωγμούς εναντίον των Εβραίων, το 1492. Περίπου 40.000 Εβραίοι μετανάστες, κατέφυγαν τότε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και οι περισσότεροι απ’ αυτούς εγκαταστάθηκαν στη Θεσσαλονίκη. Η μάζα αυτή, ενισχύθηκε και από φυγάδες της Σικελίας και της Κάτω Ιταλίας το 1493, της Πορτογαλίας το 1497 και της Γαλλικής Προβηγκίας. Όλοι αυτοί οι πρόσφυγες, επονομάστηκαν γενικά, Ισπανοεβραίοι ή Σεφαρδίμ (Σεφεράντ=Ισπανία).

Οι παλαιότεροι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης, οι απόγονοι δηλαδή Εβραίων της ρωμαϊκής και βυζαντινής εποχής, ονομάζονταν Ρομανιότ οι Ρωμανοεβραίοι. Αυτοί είχαν μητρική γλώσσα τα ελληνικά, έφεραν ελληνικά ονόματα ή εξελληνισμένα και είχαν ιδιαίτερο τύπο λατρείας, τον λεγόμενο «μάτσορ ρομάνια». Οι Σεφαρδίμ και οι Ασκεναζίμ όμως, οι οποίοι ήταν πολυαριθμότεροι, πλουσιότεροι και πιο πολιτισμένοι, τους αφομοίωσαν γρήγορα και τους απορρόφησαν. Τελικά, επικράτησαν όλων, οι Σεφαρδίμ και από τα τέλη του 16ου αιώνα, η ισπανοεβραϊκή γλώσσα, ήταν αυτή που επιβλήθηκε στην κοινότητα των Εβραίων.

Οι Ισπανοεβραίοι, υπήρξαν συντελεστές αξιόλογης προόδου στη Θεσσαλονίκη. Σ’ αυτούς οφείλεται κυρίως η αναγέννηση της πόλης, μετά τον αφανισμό και την ερήμωση που προκάλεσε η άλωσή τους απ’ τους Τούρκους, καθώς μετέτρεψαν και πάλι τη Θεσσαλονίκη, σ’ ένα μεγάλο κέντρο εμπορίου, όπως ήταν και κατά την ρωμαϊκή και βυζαντινή εποχή. Οι Εβραίοι δεν κυριαρχούσαν τότε, μόνο οικονομικά, αλλά και κοινωνικά και πνευματικά. Είχαν καταστήσει την κοινότητά τους, αληθινό «κράτος εν κράτει» και είχαν αποθέσει τόσο έντονα την σφραγίδα τους, ώστε η Θεσσαλονίκη επονομαζόταν τότε ως «Μητέρα του Ισραήλ». Στις αρχές του 17ου αιώνα, η εβραϊκή κοινότητα θα φτάσει στο απόγειο της ακμής της. Την εποχή εκείνη, από τους 120 «μαχαλάδες» (συνοικίες) της Θεσσαλονίκης, οι 56 ήταν εβραϊκοί, οι 48 μουσουλμανικοί και οι 16 ελληνικοί.

Ξαφνικά όμως, το 1655, η εβραϊκή κοινότητα πέρασε μια φοβερή περιπέτεια, που την έπληξε βαριά και την αποσύνθεσε. Παρουσιάστηκε τότε, ένας μυστηριώδης «μεσσίας», που προέρχονταν από την Σμύρνη, ο Σαμπατάι Σεβί. …
Ανάγνωση ολόκληρου του θέματος »

«Βρίσκονταν σε πλάνη όλοι εκείνοι οι Ευρωπαίοι που νόμισαν ότι μετά την αποτίναξη τού βάρους τής μωαμεθανικής βαρβαρότητας στην Ελλάδα, η αναλλοίωτη, αμάραντη και νεανική φυλή τών Ελλήνων, μετά από μακρόχρονη καταστολή, ξαναπετάχτηκε στα ύψη… Οι Αλβανοί, πανάρχαιοι γείτονες της Ελλάδος, αποτελούν σήμερα την πλειοψηφία τών κατοίκων τού νέου βασιλείου· οι ίδιοι ενεργητικοί Αλβανοί που κατά τον πόλεμο τής ανεξαρτησίας, έκαναν τούς μεγαλύτερους άθλους στη θάλασσα και στη στεριά… Ο ελληνικός λαός, που πριν από τον Τρωικό Πόλεμο έως και τον 6ο αιώνα μ.Χ. κατοίκησε στην Πελοπόννησο και την χερσαία χώρα βορειότερα, δεν υπάρχει πια σήμερα. Ατυχείς περιστάσεις κάθε είδους, επέφεραν την τελειωτική παρακμή του, τον περιορισμό σε τελείως ασήμαντα υπολείμματα και την επιμιξία με ξένους, ώστε να σβήσει ολοκληρωτικά ο αρχικός χαρακτήρας και να εξαλειφθούν μέσα στον γενικό μετασχηματισμό, ακόμα και τα τελευταία ίχνη τού αρχαίου ελληνικού βίου…».
Γιάκομπ Φίλιπ Φαλμεράγιερ

Ο Γιάκομπ Φίλιπ Φαλμεράγιερ γεννήθηκε το 1770 στο Τιρόλο τής Αυστρίας. Καταγόταν από αγροτική οικογένεια και, με την υποστήριξη καθολικών μοναχών, φοίτησε στην εκκλησιαστική σχολή τού Μπρίξεν και αργότερα στη θεολογική σχολή του Ζάλτσμπουργκ, όπου εκτός από θεολογία σπούδασε ανατολικές γλώσσες και Ιστορία. Κατόπιν σπούδασε νομικά στο πανεπιστήμιο του Λάντσχουτ τής Βαυαρίας. Το 1818 διορίστηκε γυμνασιακός δάσκαλος στο Άουγκσμπουργκ τής Βαυαρίας και το 1826 καθηγητής στο φιλολογικό λύκειο τού Λάντσχουτ. Ενώ όμως προοριζόταν για Βενεδικτίνος μοναχός, τελικά δεν περιβλήθηκε το μοναχικό σχήμα. Οι ελεύθερες ιδέες του τον έφεραν σε σύγκρουση με τις εκκλησιαστικές αρχές. …
Ανάγνωση ολόκληρου του θέματος »

Ο μύθος
Σύμφωνα με τον εθνικό μύθο (που διδάσκεται και στα σχολεία), η κυρά Φροσύνη ήταν ερωμένη τού γιου τού Αλί πασά, Μουχτάρ. Επειδή όμως ο Αλί πασάς, επιθυμούσε την Φροσύνη για τον εαυτό του, έστειλε τον γιο του σε εκστρατεία κι εκμεταλλευόμενος την απουσία του, προσπάθησε να κάνει την Φροσύνη δικιά του. Αυτή αρνήθηκε, μένοντας πιστή στον Μουχτάρ, κάτι που εξόργισε τον Αλί πασά, ο οποίος διέταξε τον πνιγμό της, μαζί με άλλες δεκαεπτά γυναίκες, στην λίμνη τών Ιωαννίνων.

Η εντολή του εκτελέστηκε στις 11 Ιανουαρίου 1801 κι έκτοτε η Φροσύνη καθιερώθηκε στην λαϊκή συνείδηση σαν ηρωίδα που αντιστάθηκε στον τύραννο, ενώ από την Εκκλησία ανακηρύχτηκε σε «καλλιμάρτυς» (όπως και οι υπόλοιπες δεκαεπτά γυναίκες που έπνιξαν μαζί της).

Ο μύθος περί έρωτος τού Αλί πασά για την κυρά Φροσύνη, πήρε σάρκα και οστά και μέσα από την ποίηση τής εποχής, με κυριότερο το ποιητικό έργο τού Αριστοτέλη Βαλαωρίτη, «Κυρά Φροσύνη». Στα ακόλουθα αποσπάσματα, τα λόγια υποτίθεται ότι είναι τού Αλί Πασά …
Ανάγνωση ολόκληρου του θέματος »

Ο Κλεομένης ήταν βασιλιάς της Σπάρτης από το 235 π.Χ μέχρι το 219 π.Χ. Γιος του βασιλιά της Σπάρτης, Λεωνίδα Β’, πήρε τον θρόνο όταν ο πατέρας του πέθανε το 235 π.Χ. και βασίλεψε μέχρι το 219 π.Χ. Συνέχισε τις μεταρρυθμίσεις του Άγη Δ’, προσπαθώντας να αποκαταστήσει την Σπάρτη ως την μεγάλη δύναμη της Πελοποννήσου. Εναντίον του συνασπίστηκαν οι δυνάμεις της Αχαϊκής Συμπολιτείας και οι Μακεδόνες του Αντίγονου Δώσων.

Στις συγκρούσεις που ακολούθησαν που είναι γνωστές ως Κλεομένειος πόλεμος, οι δυνάμεις της Αχαϊκής Συμπολιτείας και των Μακεδόνων επικράτησαν στη μάχη της Σελλασίας το 222 π.Χ. Ο Κλεομένης πέθανε τρία χρόνια αργότερα, το 219 π.Χ. στην Αίγυπτο.

Γράφει ο Περικλής Ροδάκης:

I. ΜΙΑ ΕΝΤΥΠΩΣΙΑΚΗ ΜΟΡΦΗ
Ελάχιστες προσωπικότητες στην Ιστορία μπορούν να παραβληθούν, σε τραγικότητα και μεγαλείο, με τον Κλεομένη Γ’, τον τελευταίο ουσιαστικά, άλλα μαζί και τον πιο μεγάλο βασιλιά της αρχαίας Σπάρτης. Κατανόησε, όσο κανένας άλλος σύγχρονός του, την εποχή του και με τη δράση του προσέγγισε τόσο πολύ το νόημα των καιρών ώστε να γίνει το μήνυμα της Ελπίδας, σε μια εποχή βαθειάς κοινωνικής κρίσης και απόγνωσης. Επικεφαλής των λαϊκών μαζών αγωνίστηκε στον πιο ωραίο αγώνα, για τη δημιουργία μιας κοινωνίας πραγματικά ελεύθερων ανθρώπων. Και στην προσπάθεια του αυτή, θυσίασε τα πάντα και πάνω απ’ όλα τον εαυτό του. …
Ανάγνωση ολόκληρου του θέματος »