Πάρε-Δώσε

Η λέξη-έκφραση «γαλαζοαίματος», χρησιμοποιείται για να δηλώσει την ευγενική (αριστοκρατική, βασιλική) καταγωγή κάποιου.

Ο όρος προέκυψε στην μεσαιωνική Ισπανία (κατά μία άλλη εκδοχή, λιγότερο πιθανή, στην Αγγλία), εξαιτίας των Ισπανών ευγενών. Ήταν η εποχή, κατά την οποία η Ισπανία είχε καταληφθεί από τους Άραβες. Σε αντίθεση, με την μελαμψή -κι ενίοτε βρόμικη- επιδερμίδα των Αράβων, το δέρμα των Ισπανών και ειδικά των ευγενών, ήταν καθαρό και περιποιημένο, ενώ λόγω του ότι σπανίως το έβλεπε ο ήλιος, είχε ένα κατάλευκο χρώμα, σε σημείο που να είναι σχετικά ευδιάκριτες οι φλέβες τους. Λόγω του κυανού (γαλάζιου) χρώματος των αρτηριών (φλεβών), ονομάστηκαν «κυανόαιμοι», δηλαδή γαλαζοαίματοι, ή γαλαζόαιμοι (φυσικά το αίμα των «γαλαζοαίματων», δεν διαφέρει σε τίποτα απ’ αυτό των υπόλοιπων ανθρώπων).

Η λέξη «άμπακας» (ή «άμπακος»), προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη «άβαξ» (άβακας). Ο άβακας ήταν μια πλάκα με άμμο ή κερί, πάνω στην οποία οι αρχαίοι Έλληνες (κι όχι μόνο αυτοί) έκαναν μαθηματικούς υπολογισμούς. Ήταν δηλαδή ένα αριθμητήριο.

Στην συνέχεια, ο «άβαξ» θα περάσει στα λατινικά ως «abacus» και θα αποκτήσει και την σημασία της Αριθμητικής. Με την ίδια σημασία, θα επιστρέψει αργότερα και πάλι στην ελληνική γλώσσα ως «άμπακας» και «άμπακος» και θα γίνει ευρύτατα γνωστός μετά το 1568, όταν κι εξεδόθη στην Βενετία από τον Μανουήλο Γλυνζώνιο, το πρώτο βιβλίο Αριθμητικής με τον τίτλο «Βιβλίον πρόχειρον τοις πάσι περιέχον την τε πρακτικήν Αριθμητικήν» (ο μακροσκελής τίτλος του βιβλίου συνέχιζε: «…ή μάλλον ειπείν την λογαριαστικήν, και περί του πώς ευρίσκει έκαστος το άγιον Πάσχα και τέλειον Πασχάλιον αεί και πάντοτε. Και περί ευρέσεως σελήνης εν ποία ημέρα γίνεται η γέννα αυτής»). Το βιβλίο αυτό, έμεινε γνωστό στον πολύ κόσμο με την γενική ονομασία «άμπακας» κι επειδή ήταν σχετικά ογκώδες, όποιος το είχε μελετήσει και γνώριζε το περιεχόμενό του, θεωρούνταν λίγο έως πολύ, ως τέρας σοφίας. Έτσι, όταν ήθελαν να πουν πως κάποιος έχει πολλές γνώσεις, λέγαν ότι «αυτός ξέρει τον άμπακα».

Στην πορεία του χρόνου, ο άμπακας έπαψε να είναι αποκλειστικά ταυτόσημος με την Αριθμητική κι έγινε συνώνυμος γενικά με την μεγάλη ποσότητα. Έτσι, έφτασε στις μέρες μας να έχει επικρατήσει η χρήση του όρου, στις φράσεις «έφαγε τον άμπακα» ή «ήπιε τον άμπακα».

Τα Κράβαρα -κι όχι «Γκράβαρα», όπως λανθασμένα έχει επικρατήσει να προφέρεται- είναι μια ορεινή περιοχή της επαρχίας Ναυπακτίας, στον Νομό Αιτωλοακαρνανίας που περιλαμβάνει περίπου 45 χωριά. Επί Ιωάννη Καποδίστρια αποτελούσε ιδιαίτερη διοικητική περιφέρεια αποτελούμενη από 10 χωριά, η οποία έπαψε να υφίσταται επί βασιλείας του Όθωνα.

Η φράση «κατέβηκε απ’ τα Κράβαρα» έχει αρνητική σημασία και δηλώνει τον άνθρωπο χαμηλής κοινωνικής στάθμης, καθώς και τον άσχετο, αμόρφωτο, φτωχό, απολίτιστο κ.λπ. Το κακό όνομα οι Κραβαρίτες το απέκτησαν, σύμφωνα με την λαογραφία, κυρίως εξαιτίας της «τέχνης» της επαιτείας που εξασκούσαν, επισκεπτόμενοι διάφορα μέρη της Ελλάδος, ωθούμενοι από την φτώχεια που μάστιζε τον άγονο τόπο τους. Γνωστοί έγιναν οι Κραβαρίτες και σε άλλους τομείς, όπως ο κομπογιαννιτισμός και η μαγεία. Υπήρχαν βέβαια και οι Κραβαρίτες που προσπαθούσαν έντιμα και εργαζόμενοι ποικιλοτρόπως, να βγάλουν τα προς το ζην, αλλά επισκιάστηκαν απ’ την κακή φήμη των έτερων Κραβαριτών.

Όσον αφορά την προέλευση της ονομασίας, υπάρχουν μερικές εκδοχές:
1. Βάσει γραπτών στοιχείων τουρκικών πηγών, το όνομα «Κράβαρα» δόθηκε σε αυτή την περιοχή, από τους τιμαριούχους, που ανήκαν στην ελίτ (εκλεκτή) χριστιανική οικογένεια Kravar και στους απογόνους της, όπως αποδεικνύεται από επίσημα Φορολογικά Κατάστιχα (Defteri) των Τρικάλων του 1454-55 και του 1466-67, σύμφωνα και με τις συνήθειες εκείνων των εποχών. Εξάλλου, σε χάρτη Άγγλου αυτοκρατορικού γεωγράφου (1827), η εν λόγω περιοχή ονομάζεται «Kravari», από το όνομα εξέχοντα φεουδαλικού ηγέτη της βυζαντινής περιόδου (324-1453), οι οικογένειες του οποίου ήταν ιδιοκτήτες μεγάλου τιμαρίου στην περιοχή, μετά την προσάρτησή της από τους Οθωμανούς.
2. Η λαϊκή παράδοση αναφέρει ότι οι κάτοικοι της ορεινής Ναυπακτίας κατά τους χρόνους της Τουρκοκρατίας πολεμούσαν με ανδρεία και μένος εναντίον του εχθρού. Από την υπόδειξη και κραυγή των παλικαριών, «στη κάρα βαρείτε» (κάρα=κεφάλι, δηλαδή κατακέφαλα), ώστε το χτύπημα να είναι εξοντωτικό, προήλθε η προσωνυμία Κράβαρα και Κραβαρίτες, κόβοντας το «α».
3. Ο Γ. Βλαχογιάννης γράφει πως η λέξη «Κράβαρα» προέρχεται από το όνομα του ηπειρωτικού χωριού Καράμπαρα.
4. Ο καθηγητής Φουρίκης, που ασχολήθηκε με τη γλώσσα των αλβανοφώνων της Αττικής, υποστηρίζει πως η λέξη «Κράβαρα» προέρχεται από την λατινοαλβανική λέξη «Cravel», που σημαίνει φαράγγι, μέρος με πέτρες, βράχος.
5. Σύμφωνα με τον Γ. Κωτσόπουλο, η λέξη «κράβαρα» είναι σλαβική και σημαίνει γελαδότοπος, βοϊδολίβαδο. Και η λέξη κραβαρίτης σημαίνει βουκόλος, γελαδάρης.

Λέμε ότι κάποιοι μαλώνουν «περί όνου σκιάς» (για την σκιά του γαϊδάρου), όταν φιλονικούν για κάτι ασήμαντο.

Η έκφραση προέρχεται από ένα περιστατικό με τον Αθηναίο ρήτορα Δημοσθένη. Αγορεύοντας κάποτε στους συνδημότες του για θέματα της πόλης, διαπίστωσε πως αυτοί δεν έδειχναν κανένα ενδιαφέρον να τον ακούσουν. Αυτός τότε, για να τους κεντρίσει την προσοχή, άρχισε να τους αφηγείται μια ιστορία μεταξύ ενός αγωγιάτη κι ενός ταξιδιώτη.

Ο ταξιδιώτης είχε νοικιάσει τον γάιδαρο του αγωγιάτη και ταξίδευαν παρέα για τα Μέγαρα. Στον δρόμο, σταμάτησαν κάπου να ξεκουραστούν. Έκανε όμως ζέστη και δέντρο εκεί γύρω για να προφυλαχτούν απ’ τον ήλιο και να δροσιστούν λίγο, δεν υπήρχε. Ο ταξιδιώτης, αφού ξεπέζεψε απ’ τον γάιδαρο, έσπευσε να ξαπλώσει στην σκιά του. Ο αγωγιάτης όμως δεν τον άφησε, διεκδικώντας την σκιά του γαϊδάρου για τον εαυτό του, καθώς όπως του είπε, ενοικίασε μόνο τον γάιδαρο κι όχι και την σκιά του. Για τον λόγο αυτόν κατέληξαν στο δικαστήριο.

Στο σημείο αυτό, ο Δημοσθένης σταμάτησε την αφήγησή του και οι ακροατές του, που μέχρι πριν λίγο αδιαφορούσαν για ότι έλεγε, τον ρώτησαν με αγωνία να τους πει τι κατάληξη είχε η υπόθεση. Ο Δημοσθένης τότε τους χλεύασε που αντί να ασχολούνται με σοβαρά θέματα, κάθονται και ασχολούνται με την σκιά ενός γαϊδάρου.

Όταν λέμε ότι κάποιος «τάζει λαγούς με πετραχήλια», εννοούμε ότι υπόσχεται κάτι το τυπικά εφικτό, αλλά ουσιαστικά και στην πράξη, σχεδόν ανέφικτο.

Η λέξη «πετραχήλι» αποτελεί παραφθορά της λέξης «επιτραχήλιον». Αν και σήμερα η λέξη αυτή είναι ταυτόσημη με το μακρόστενο άμφιο των ιερέων, παλαιότερα σήμαινε κυρίως το λουρί που έβαζαν στον λαιμό των ζώων για να τα κρατάνε δεμένα.

Κι ενώ το να βάλει κάποιος το πετραχήλι στα οικόσιτα ζώα, όπως την κατσίκα, τον σκύλο, τον γάιδαρο κ.τ.λ., ήταν σχετικά εύκολο, κάτι τέτοιο ήταν σχεδόν ακατόρθωτο να γίνει με γρήγορα ζώα, όπως οι λαγοί, που ζουν ελεύθερα στην φύση και το βάζουν αμέσως στα πόδια μόλις αντικρίσουν άνθρωπο.

Επομένως, ένας λαγός με πετραχήλι, ήταν κάτι το σχεδόν αδύνατον, κάτι το πρακτικά ανέφικτο.