Πάρε-Δώσε

Στο παρόν άρθρο, θα ασχοληθούμε με την θεολογία και ειδικότερα με την ορθόδοξη για να καταλάβουμε σε τι εδράζεται, πως μας επηρέασε και τελικά θα ελέγξουμε την επιστημονικότητά της, ξεκινώντας από τους ορισμούς.

Θρησκεία είναι η σχέση του ανθρώπου με το θείο. Ως ιδιαίτερο φαινόμενο του πνευματικού πολιτισμού μας εμφανίζεται με ένα συνονθύλευμα σχετικών λέξεων, όπως: Θρησκεύματα, εκκλησίες, δόγματα, ομολογίες, σέκτες, αιρέσεις, λατρείες, παραδόσεις, στο σύνολό τους πάνω από 43 χιλιάδες, που υπάρχουν σε όλη την ανθρωπότητα και είναι ξεκάθαρα ανθρώπινα δημιουργήματα.

Σε όποια μορφή και να είναι κάθε θρησκεία περιλαμβάνει, πίστη ή ομολογία σε μια συγκεκριμένη ή πολλές θεωρίες που όπως θα δούμε είναι ιδεοληψίες, την λατρεία που περιλαμβάνει συνήθως τελετές, μαγγανείες ή μαγικές πράξεις, που από τους θρησκευόμενους αναφέρονται ως ιερουργίες–μυστήρια ενίοτε και θαύματα και μια συγκεκριμένη ηθική της θρησκείας αυτής, που αντανακλά την προτεινόμενη του αντίστοιχου ιερατείου ή κάποιας απόληξης του –συνήθως αυστηρή- ηθική της κοινωνίας, τηε εποχής που γεννήθηκε η θρησκεία αυτή.

Οι βασικές ιδεοληψίες μιας πίστης λέγονται δόγματα (κανόνες). Είναι στην ουσία η θεσμική έκφραση της “αληθινής” πίστης κάθε θρησκείας πάνω στην οποία μπορούν να ειπωθούν πολλά ή λίγα, αλλά αυτά μένουν αναλλοίωτα, ειδάλλως ο αντίστοιχος θεός της κάθε θρησκείας αλλάζει αρχές ή οδηγίες προς τους ανθρώπους, κάτι σπάνιο όπως θα δούμε, αλλά γίνεται και αυτό όταν οι θρησκείες θέλουν να προσαρμόσουν τα δόγματα στην πραγματικότητα που αλλάζει, ή να το πούμε σωστά όταν η πραγματικότητα τους ξεπερνά.

Η θεολογία είναι το λεκτικό αποτύπωμα της πίστης και των δογμάτων. Η καταγραφή της δηλαδή και τελικά στην εξέλιξή της, είναι ένα διανοητικό φιλοσοφικό δημιούργημα στην βάση των ιδεοληψιών της πίστης, που στηρίζεται από εκεί και πέρα λογικά αν και προστίθενται κατά καιρούς και επιπλέον ιδεοληψίες. Είναι προφανές ότι όταν αλλάζουν ή διαφοροποιούνται τα δόγματα σε μία δεδομένη θρησκεία, αλλάζει και η θεολογία.

Από ότι καταλαβαίνουμε από την στιγμή που δεν υπάρχει ένας κοινός και αποδεκτός από όλους τους ανθρώπους ορισμός του θεού και των δογμάτων που “πρέπει” να διέπει την πίστη, δεν υπάρχει μια θεολογία, άρα δεν υπάρχει στην πραγματικότητα και επιστήμη της θεολογίας. Αυτό που υπάρχει επιστημονικά είναι μια μελέτη των κατά τόπους θρησκειών και του συνολικού φαινομένου της σχέσης των διαφόρων κοινωνιών με το θείο και λέγεται Θρησκειολογία …
Ανάγνωση ολόκληρου του θέματος »

Συνεχίζοντας την έρευνά μας για το ότι δεν υπάρχουν «προφητείες» στην πραγματικότητα, θα μελετήσουμε τις αποκαλούμενες από τους χριστιανούς «μεσσιανικές προφητείες». Αφορά όσες επικαλούνται οι τέσσερις ευαγγελιστές. Και τί πιο ουσιαστικό από μια αντιπαράθεση με τα αντίστοιχα μέρη της Παλαιάς Διαθήκης; Πριν προχωρήσουμε όμως, θα ήταν καλό να πούμε κάποια πράγματα για το κείμενο των Ο΄ και για το ποιά ήταν η αντίληψη των Ιουδαίων για τον «Μεσσία» με βάση την παράδοσή τους.

Εισαγωγικά στοιχεία για το κείμενο των Ο΄

Ότι είναι παράφραση-ερμηνεία και όχι μετάφραση
Το κείμενο των «Εβδομήκοντα» (Ο΄ στο εξής), δεν είναι «μετάφραση» αλλά «παράφραση». Δηλαδή, οι εβδομήντα δύο λόγιοι που εργάζονται μεταξύ 3ου-2ου αιώνος π.κ.ε., δεν μεταφράζουν κατά λέξη από το Εβραϊκό, αλλά δίνουν ερμηνεία που να πλησιάζει στο νόημα του αρχικού εβραϊκού κειμένου. Ο Π. Μπρατσιώτης, ο οποίος ειδικεύονταν στην «ερμηνευτική των Ο΄», τους αναφέρει ως «εξηγητές» …
Ανάγνωση ολόκληρου του θέματος »

…και ένας μη πλήρης κατάλογος δημοσιεύσεων

Εδώ, κάνοντας μια μικρή αναδρομή της πορείας μου στον χώρο της κριτικής της θρησκείας, θα αναφέρω τα μέχρι τώρα συμπεράσματά μου για το είδος των σχολιαστών που είναι στην άλλη πλευρά, ενώ ταυτόχρονα θα προσπαθήσω να ομαδοποιήσω τις σχετικές με τα θέματα αυτά δημοσιεύσεις και να εξηγήσω ποιες είναι οι δυσκολίες που έχουμε σε αυτήν την εργασία και αν έχει τελικά νόημα.

Η εργασία που γίνεται εδώ δεν είναι εύκολη· πρέπει να καταρριφθούν από την μία 15 τουλάχιστον αιώνες σκοταδισμού και διαστρέβλωσης και τα στοιχεία πρέπει να ανεβρεθούν στην όσο γίνονται πρωτότυπη μορφή τους, αφού από την άλλη στον χώρο αυτό κυκλοφορούν πολλά τσιτάτα, κείμενα και πληροφορίες που ή είναι παραπαλανητικά, ή δεν δίνουν στοιχεία ή είναι τελείως λάθος και όλα αυτά στον ελεύθερο χρόνο μας και να παρουσιαστούν εύληπτα και ξεκάθαρα.

Γράφω για εννέα συνεχή χρόνια, συνολικά 72 δημοσιεύσεις στον παρόντα φιλόξενο ιστότοπο, μερικές από τις οποίες έχουν αναδημοσιευτεί και αλλού και φυσικά σχολιάζω και εμπλέκομαι σε συζητήσεις με απολογητές από πολύ νωρίτερα. Κοιτώντας τις παλιές συζητήσεις, διαπιστώνονται κάποια κοινά μοτίβα τόσο στο ξεκίνημα, στην διάρκεια αλλά και στο τέλος της συζήτησης.

Για τον λόγο αυτό, έκανα έναν κατάλογο δημοσιεύσεων -που φυσικά δεν είναι πλήρης-, για τα σπουδαιότερα θέματα που θίγονται σε αυτές τις συζητήσεις, σε μια προσπάθεια ταξινόμησης και γρήγορης εύρεσης.

Για όσους φίλους βιάζονται και δεν ενδιαφέρονται για τον κατάλογο, θα τους πρότεινα να διαβάσουν τουλάχιστον την τελευταία ενότητα, “Διαλύει τελικά ο Λόγος την πλάνη;” …
Ανάγνωση ολόκληρου του θέματος »

«Ακριβώς όπως οι τσαρλατάνοι αυτών των λατρειών εκμεταλλεύονται την αφέλεια των εύπιστων και τους τραβούν από τη μύτη, έτσι γίνεται και με τους χριστιανούς δασκάλους· κάποιοι από αυτούς δεν θέλουν καν να διατυπώσουν ούτε να ακούσουν ένα επιχείρημα πάνω σε αυτά που πιστεύουν, προτιμώντας το “πίστευε και μη ερεύνα” και “η πίστη σου θα σε σώσει”, και “η σοφία αυτού του κόσμου είναι κακό πράγμα”, ενώ το να είσαι απλοϊκός είναι καλό».
(Κέλσος, «Αληθής λόγος»)

Σχέση πίστης-βιώματος
Όλες οι θρησκείες ζητούν την «πίστη¨από τους ακολούθους τους. Πίστη σε πράγματα που πρέπει να δεχτούν εκ των προτέρων ως έγκυρα. Σε «δόγματα». Και δεν είναι μόνο ο Χριστιανισμός με τα ποικίλα ρεύματά του. Κατά την άποψή μου, δόγματα έχουν και οι θρησκείες που θεωρούνται «αδογμάτιστες». Όμως, πόσο αδογμάτιστη μπορεί να είναι μια θρησκεία, όπως για παράδειγμα ο Ινδουισμός, που δέχεται ότι υπάρχει μια απόλυτη απρόσωπη πραγματικότητα (το Βράχμαν) και ότι η ψυχή του καθενός μας αποτελεί μέρος αυτής της πραγματικότητας (το «Άτμαν»); Και ότι πρέπει κανείς να ενωθεί με αυτήν την «πραγματικότητα»;

Όταν ήμουν πιστός, η αγαπημένη μου επιστολή από την Καινή Διαθήκη ήταν η προς «Εβραίους». Ειδικά, το κεφάλαιο έντεκα, το λεγόμενο «κεφάλαιο της πίστεως». Πάντοτε θαύμαζα όλα τα παραδείγματα των πιστών ανθρώπων που αναφέρονται εκεί. Ωστόσο, ποτέ δεν είχα προσέξει ότι σε αυτό το κεφάλαιο φανερώνεται ο μηχανισμός που προκαλεί την «εμπειρία», το «βίωμα», με κινητήριο μοχλό την «πίστη».

Η πίστη ορίζεται ως εξής, εκεί: «Εστίν δε πίστις ελπιζομένων υπόστασις πραγμάτων έλεγχος ου βλεπομένων· εν ταύτη γαρ εμαρτυρήθησαν οι πρεσβύτεροι» («Προς Εβραίους», 11:1-2). Στους παραπάνω στίχους, παρατηρούμε ότι «πίστη» και «ελπίδα» πάνε μαζί, και δίνουν υπόσταση και βεβαιότητα για πράγματα που δεν βλέπονται και δεν ελέγχονται. Αυτές οι «βεβαιότητες» είναι υποκειμενικές. Δεν αποδεικνύονται στην πραγματικότητα, αλλά ανήκουν στην «εμπειρία».

Σε άλλο μέρος της Καινής Διαθήκης, αναφέρεται ότι η «ελπίδα» λειτουργεί ως εργαλείο για να περιμένει κανείς κάτι το οποίο δεν το βλέπει ακόμα. «Ελπίς δε βλεπομένη ουκ εστίν ελπίς· ο γαρ βλέπει τις τι και ελπίζει; Ει δε ο ου βλέπομεν ελπίζομεν δι’ υπομονής απεκδεχόμεθα» («Προς Ρωμαίους», 8:24-25). Όλα αυτά πρέπει να στηριχθούν στις μαρτυρίες των «πρεσβυτέρων», ανθρώπων δηλαδή που έχουν την σχετική εμπειρία και οι οποίοι θεωρούνται «αυθεντίες» και που λειτουργούν ως «οδοδείκτες» για τους λοιπούς. Αυτό δεν ισχύει μόνο για τον Χριστιανισμό, αλλά αφορά γενικότερα τις θρησκευτικές παραδόσεις. Είτε τον πούμε «πρεσβύτερο», είτε «γέροντα», είτε «άγιο πατέρα», είτε «γκουρού», είτε «φωτισμένο», όλα έχουν την σημασία του «πνευματικού οδηγού» που χειραγωγεί τον μυούμενο.

Ποιός όμως χρειάζεται «ελπίδα» και «πίστη» παρά ο απελπισμένος; Και ο απελπισμένος είναι αδύναμος. Σε τέτοιους ανθρώπους απευθύνονται όλοι οι «απατεώνες του πνεύματος», όπως θα τους έλεγε και ο Νίτσε …
Ανάγνωση ολόκληρου του θέματος »

“Είναι δυνατόν τόσοι μάρτυρες να έδωσαν την ζωή τους για έναν μύθο;”
Μια συχνή ερώτηση από τους απολογητές, που για αυτούς δεν είναι ερώτηση αλλά “διαπίστωση” και σημαντικό επιχείρημα όπως νομίζουν. Σίγουρα η ποσότητα είναι ένα θέμα που δεν μπορείς να αγνοήσεις, είναι όμως η ποσότητα η ένδειξη για κάτι ποιοτικό; Είναι ένδειξη για κάτι αληθές; Μάλιστα, όταν αναφερόμαστε στην ιστορία έχει ιδιαίτερη σημασία, γιατί ο Φασισμός χρησιμοποίησε συχνά την λογική της πλειοψηφίας για να πετύχει τους σκοπούς του. Το λάθος αυτό συμπέρασμα προέρχεται από την “συμπεριφορά αγέλης”: “Ό,τι πιστεύει η ομάδα που ανήκουμε είναι και το σωστό, όσο πιο μεγάλη η ομάδα τόσο σωστότερο”.

Η αρχή της πλειοψηφίας
Δυστυχώς η ποσότητα δεν αντιστοιχεί με την ποιότητα. Αυτό είναι ξεκάθαρο σε όποιον έχει λίγο μυαλό. Σε μια κοινωνία και στο επίπεδο των ανθρώπων που την απαρτίζουν, αν επικρατεί η γνώση και η λογική δεν θα υπήρχε πρόβλημα με την δόξα της πλειοψηφίας. Δυστυχώς, οι πολλοί παρασέρνονται εύκολα, από τους δημαγωγούς, από τους εμπόρους, από τους διαφημιστές, από τα ΜΜΕ, από αυτούς που ομιλούν ωραία και ευχάριστα και αυτούς που χαϊδεύουν τα συναισθήματα και σκοτίζουν την λογική. Η ποιότητα λοιπόν προέρχεται από ένα συνδυασμό παραγόντων, που δυστυχώς αν και θα έπρεπε, δεν είναι στις προτεραιότητες μας η ανάδειξή τους. Μερικοί τέτοιοι παράγοντες είναι η γνώση και διάκριση των ανθρώπων, η μόρφωσή τους, η κοινωνική συνοχή σε βασικές αρχές, η προτεραιότητα του νόμου. Πώς όμως και γιατί είναι σημαντική η αρχή της πλειοψηφίας; …
Ανάγνωση ολόκληρου του θέματος »