Πάρε-Δώσε

«Σὲ γνωρίζω ἀπὸ τὴν κόψη
τοῦ σπαθιοῦ τὴν τρομερή,
σὲ γνωρίζω ἀπὸ τὴν ὄψη
ποῦ μὲ βία μετράει τὴ γῆ.

Ἀπ’ τὰ κόκαλα βγαλμένη
τῶν Ἑλλήνων τὰ ἱερά,
καὶ σὰν πρῶτα ἀνδρειωμένη,
χαῖρε, ὢ χαῖρε, Ἐλευθεριὰ!».
Εθνικός ύμνος της Ελλάδος, απόσπασμα από τον «Ύμνο εις την Ελευθερία» (Διονύσιος Σολωμός)

Το ποίημα «Ύμνος εις την Ελευθερίαν» γράφτηκε από τον Διονύσιο Σολωμό τον Μάιο του 1823 στην Ζάκυνθο και ένα χρόνο αργότερα τυπώθηκε στο Μεσολόγγι. Το ποίημα συνδυάζει στοιχεία από τον ρομαντισμό αλλά και τον κλασικισμό. Οι στροφές που χρησιμοποιούνται είναι τετράστιχες ενώ στους στίχους παρατηρείται εναλλαγή τροχαϊκών οκτασύλλαβων και επτασύλλαβων. Το 1828 μελοποιήθηκε από τον Κερκυραίο Νικόλαο Μάντζαρο πάνω σε λαϊκά μοτίβα, για τετράφωνη ανδρική χορωδία. Από τότε ακουγόταν τακτικά σε εθνικές γιορτές, αλλά και στα σπίτια των Κερκυραίων αστών και αναγνωρίστηκε στη συνείδηση των Ιονίων ως άτυπος ύμνος της Επτανήσου. Ακολούθησαν και άλλες μελοποιήσεις από τον Μάντζαρο (2η το 1837 και 3η το 1839-΄40), ο οποίος υπέβαλλε το έργο του στον βασιλιά Όθωνα (4η «αντιστικτική» μελοποίηση, Δεκέμβριος 1844).

Παρά την τιμητική επιβράβευση του μουσικοσυνθέτη Μάντζαρου με τον Αργυρό Σταυρό του Τάγματος του Σωτήρα (Ιούνιος 1845) και του Διονυσίου Σολωμού με Χρυσό Σταυρό του ίδιου Τάγματος (1849), το έργο (και ειδικά η πρώτη μελοποίησή του) διαδόθηκε μεν ως «θούριος», αλλά δεν υιοθετήθηκε ως ύμνος από τον Όθωνα. Ο Μάντζαρος το 1861 επανεξέτασε για 5η φορά το έργο, αυτή τη φορά σε ρυθμό εμβατηρίου κατά παραγγελία του υπουργού Στρατιωτικών.

Όταν ο βασιλιάς Γεώργιος Α΄ επισκέφθηκε την Κέρκυρα το 1865, άκουσε την εκδοχή για ορχήστρα πνευστών της αρχής της πρώτης μελοποίησης που έπαιζε η μπάντα της Φιλαρμονικής Εταιρείας Κερκύρας και του έκανε εντύπωση. Ακολούθως με Βασιλικό Διάταγμα του Υπουργείου Ναυτικών (υπουργός Δ. Στ. Μπουντούρης) που το χαρακτήρισε «επίσημον εθνικόν άσμα» και διατάχθηκε η εκτέλεσή του «κατά πάσας τας ναυτικάς παρατάξεις του Βασιλικού Ναυτικού». Επίσης ενημερώθηκαν οι ξένοι πρέσβεις, ώστε να ανακρούεται και από τα ξένα πλοία στις περιπτώσεις απόδοσης τιμών προς τον βασιλιά της Ελλάδας ή την Ελληνική Σημαία. Από τότε θεωρείται ως εθνικός ύμνος της Ελλάδας.

Το σύνολο της πρώτης μελοποίησης του «Ύμνου εις την Ελευθερίαν» τυπώθηκε για πρώτη φορά σε 27 μέρη στο Λονδίνο το 1873, ένα χρόνο μετά το θάνατο του συνθέτη του. Ο αντισυνταγματάρχης ε.α. Μαργαρίτης Καστέλλης, πρώην διευθυντής Μουσικού Σώματος, διασκεύασε τον «Εθνικό Ύμνο» για μπάντα, κι αυτή η μεταγραφή (από την οποία απουσιάζει η σύντομη εισαγωγή) παίζεται από τις στρατιωτικές μπάντες ως σήμερα. Πάντως, αξίζει να σημειωθεί ότι στα επτανησιακά μουσικά αρχεία σώζονται διασκευές του έργου για μπάντα χρονολογούμενες τουλάχιστον από τη δεκαετία του 1840.

Το ποίημα «Ύμνος εις την Ελευθερίαν» αποτελείται από 158 τετράστιχες στροφές· από αυτές οι 24 πρώτες στροφές καθιερώθηκαν ως εθνικός ύμνος το 1865. Από αυτές μόνο οι δυο πρώτες είναι εκείνες που ανακρούονται και συνοδεύουν πάντα την έπαρση και την υποστολή της σημαίας και ψάλλονται σε επίσημες στιγμές και τελετές. Κατά τη διάρκεια της ανάκρουσής του αποδίδονται ορθίως τιμές στρατιωτικού χαιρετισμού «εν ακινησία».

Χρησιμοποιείται επίσης ως εθνικός ύμνος της Κυπριακής Δημοκρατίας.

«Για πολλά χρόνια απέφευγα να διαβάζω καθετί σχετικό με το ζήτημα της δουλείας, που ήταν πάρα πολύ οδυνηρό για μένα να το σκαλίζω.
Πίστευα επίσης πως θα λυνόταν από μόνο του με την πρόοδο του πολιτισμού και με τη διαφώτιση του κοινού. Όταν όμως, με αφορμή τη νομοθετική πράξη του 1850 (που υποχρέωνε τους πολίτες να καταδιώκουν τους δραπέτες σκλάβους και να βοηθούν στη σύλληψή τους) πληροφορήθηκα με θλίψη και κατάπληξη ότι πολλοί θεωρούσαν καθήκον πατριωτικό κάθε καλού πολίτη και πιστού χριστιανού την κατάδοση ενός πλάσματος που, απλά, αποζητούσε τη λευτεριά και την αξιοπρέπειά του, σκέφτηκα αμέσως πως οι άνθρωποι αυτοί δεν μπορεί να ήξεραν τι σημαίνει δουλεία. Γιατί, αν ήξεραν, αποκλείεται να αντιμετώπιζαν έτσι αυτό το θέμα. Κι από τη σκέψη μου αυτή ξεπήδησε η ανάγκη να περιγράψω εγώ η ίδια αυτό το πρόβλημα, μʹ όσο το δυνατό πιο ζωντανό, ρεαλιστικό και δραματικό τρόπο. Προσπάθησα λοιπόν να το δώσω με κάθε ειλικρίνεια, τόσο στις καλύτερες όσο και στις χειρότερες στιγμές του. Τα καλά του μπορεί να πέτυχα να τα περιγράψω. Τα κακά του, ωστόσο, αυτά, ω, ούτε στο ελάχιστο δεν τα έδωσα. Είναι αμέτρητα εκείνα που πρέπει να ειπωθούν και να γραφτούν γιʹ αυτά που συμβαίνουν στην κοιλάδα που σκεπάζει η σκιά του θανάτου!».
Χάριετ Μπίτσερ Στόου (Harriet Beecher Stowe)

Η «καλύβα του μπαρμπα-Θωμά», (πρωτότυπος τίτλος στα αγγλικά: Uncle Tom’s Cabin or, Life Among the Lowly) είναι βιβλίο της αμερικανίδας συγγραφέως Χάριετ Μπίτσερ Στόου. Εκδόθηκε το 1852 και είχε σημαντικό αντίκτυπο στην συμπεριφορά απέναντι στους Αφροαμερικανούς και τη δουλεία στις ΗΠΑ. Ειδικά στην τελευταία περίπτωση το μυθιστόρημα αυτό ενέτεινε τη διαμάχη μεταξύ Αμερικανικού Βορρά και Νότου, η οποία οδήγησε στον Αμερικανικό Εμφύλιο Πόλεμο.

Η «καλύβα του μπαρμπα-Θωμά» ήταν το πιο δημοφιλές σε πωλήσεις μυθιστόρημα του 19ου αιώνα (και το δεύτερο πιο δημοφιλές βιβλίο εκείνου του αιώνα μετά τη Βίβλο) και θεωρείται πως συνδαύλισε το αποσχιστικό κίνημα της δεκαετίας του 1850. Το πρώτο χρόνο της κυκλοφορίας του πουλήθηκαν 300.000 αντίτυπα μόνο στις ΗΠΑ. Ο αντίκτυπος του βιβλίου ήταν τόσο μεγάλος, ώστε όταν ο Αβραάμ Λίνκολν συνάντησε τη συγγραφέα στην αρχή του Αμερικανικού Εμφυλίου, λέγεται πως της είπε: «Ώστε αυτή είναι η μικρή κυρία που έκανε αυτόν τον μεγάλο πόλεμο».

Η «καλύβα του μπαρμπα‐Θωμά» έχει μεταφραστεί σε 37 γλώσσες κι έχει εξυμνηθεί απʹ τη Γεωργία Σάνδη, το Χάινριχ Χάινε, τον Τολστόι. Στην ίδια την Αμερική το βιβλίο δεν κυκλοφορούσε πουθενά στα μέσα του 20ού αιώνα. Μέχρι που στη δεκαετία του ʹ60 ξανάρχισε ο αγώνας για τα πολιτικά κι ανθρώπινα δικαιώματα στον αμερικάνικο Νότο. Και τότε, με έκπληξη διαπίστωσαν πολλοί πως τα πάθη και τις περιπέτειες του μπαρμπα‐Θωμά, της Ελίζας και της μικρής Εύας δεν τις είχαν διαβάσει ποτέ. Κι ούτε ήξεραν πόσο πραγματικά σκληρός ήταν ο Σάιμον Λεγκρί.

Θέμα του βιβλίου, είναι η ιστορία ενός σκλάβου, που ζει σ’ ένα μεγάλο αγρόκτημα, ευτυχισμένος με την οικογένειά του. Όταν ο κύριός του αναγκάζεται να τον πουλήσει ο μπαρμπα-Θωμάς πέφτει στα χέρια ενός σκληρού και ρατσιστή αφέντη, όπου και πεθαίνει καρτερικά.

Η ίδια η συγγραφέας έχει δηλώσει πως, μεμονωμένα, τα περιστατικά που περιγράφει, είναι αυθεντικά και έχουν συμβεί είτε μπροστά στην ίδια είτε σε φίλους της. Αν λοιπόν όλοι αυτοί οι καλόβολοι άνθρωποι που μιλάνε κοροϊδευτικά για τους «μπαρμπα‐Θωμάδες» γνώριζαν στʹ αλήθεια για ποιο πράγμα μιλάνε, τότε πολλά από τα σημερινά προβλήματα που γεννάει η καταπίεση ανθρώπου από άνθρωπο δε θα υπήρχαν.

Λήψη αρχείου (8,5 MB)

Το συγκλονιστικό αυτό βιβλίο της Οριάνα Φαλάτσι, πραγματεύεται το θέμα της έκτρωσης δίνοντας επιχειρήματα υπέρ και κατά. Παρακολουθούμε τις συναισθηματικές διακυμάνσεις μιας μέλλουσας μητέρας, την αντίδραση της κοινωνίας απέναντι στην εγκυμοσύνη της ενώ είναι ανύπαντρη, τον ψυχισμό του πατέρα αυτού του παιδιού. Κι όλα δοσμένα μέσα από το μονόλογο της γυναίκας, που ίσως είναι ημερολόγιο, ίσως πάλι, όπως δηλώνει ο τίτλος, να είναι γράμμα στο παιδί της. Μια καριερίστα, άθεη, που η ίδια πέρασε ταραγμένα παιδικά χρόνια, δεν πιστεύει στο θεσμό της οικογένειας, στις δομές της κοινωνίας, στη φιλία, ούτε στο αύριο.

Περνά τις ιδέες της στο αγέννητο παιδί της, το μηδενιστικό τρόπο σκέψης της που κάνει τον αναγνώστη να αναρωτιέται αν την επηρέασαν υπερβολικά οι ορμόνες της εγκυμοσύνης(!). Αμφιταλαντεύεται αν θα κάνει έκτρωση ή όχι, μέχρι που είναι αργά για να το ρίξει. Τελικά για χάρη της καριέρας της κακομεταχειρίζεται το έμβρυο αγνοώντας τις συμβουλές του γιατρού, με αποτέλεσμα εκείνο να χάσει τη ζωή του ενώ βρίσκεται ακόμα μέσα της. Ακολουθεί το εσωτερικό της δικαστήριο ενώ κείτεται στο χειρουργικό τραπέζι μεταξύ ζωής και θανάτου για να την απαλλάξουν από το νεκρό πια παιδί της.

Ένοχη ή αθώα; Ένα βιβλίο που σοκάρει και προκαλεί πολλή σκέψη…

Λήψη αρχείου (50 MB)

Το «Έγκλημα και Τιμωρία», εστιάζει στην ψυχική οδύνη και τα ηθικά διλήμματα ενός εξαθλιωμένου πρώην φοιτητή, ο οποίος καταστρώνει κι εκτελεί ένα σχέδιο δολοφονίας μιας μισητής τοκογλύφου, με σκοπό να καρπωθεί τα χρήματά της και ταυτόχρονα να απαλλάξει τον κόσμο από την παρασιτική ύπαρξή της. Για τον φοιτητή, ισχύει το «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα».

Η σύλληψη της ιδέας για το «Έγκλημα και Τιμωρία» είχε γίνει ήδη από το 1864, όταν ο Φιοντόρ Μιχαήλοβιτς Ντοστογιέφσκι (Fyodor Mikhailovich Dostoevsky) ήθελε να γράψει ένα μυθιστόρημα με τίτλο «Οι μεθυσμένοι» αλλά δεν βρήκε ανταπόκριση από τους εκδότες, στους οποίους το πρότεινε. Αργότερα, σε ένα γράμμα που γράφει από το Βισμπάντεν στον Κάτκοφ, εκδότη περιοδικού, η ιδέα για το μυθιστόρημα έχει πλέον ωριμάσει και ο τελευταίος πείθεται και του στέλνει τριακόσια ρούβλια. Το έργο αρχικά δημοσιεύεται σε συνέχειες σε μια εφημερίδα που ονομαζόταν «Ρωσικός Αγγελιοφόρος» (Ruskii vestnik) από τον Ιανουάριο μέχρι τον Δεκέμβριο του 1866.

Ο Ντοστογιέφσκι στο «Έγκλημα και Τιμωρία» δεν ψυχογραφεί μοναδικά τον εσωτερικό κόσμο ενός -γοητευτικά σπάνιου- δολοφόνου, αλλά ψυχογραφεί και την ρωσική κοινωνία της εποχής που δεν διαφέρει πολύ από τις φτωχικές, πνευματικά και μη, κοινωνίες του παρόντος.

Λήψη αρχείου (3.5 MB)

«Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» είναι ένα μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη, η υπόθεση του οποίου διαδραματίζεται το 1921 στη Λυκόβρυση, ένα χωριό στην ενδοχώρα της Μικράς Ασίας. Οι κάτοικοι του είχαν ένα παλιό έθιμο, κάθε 7 χρόνια έκαναν την αναπαράσταση των Παθών του Χριστού και έπρεπε να διαλέξουν μερικούς από τους άνδρες του χωριού που θα υποδύονταν τους Αποστόλους και έναν που θα υποδύονταν τον Χριστό. Μαζεύονται οι δημογέροντες του χωριού και αποφασίζουν σε ποιους θα αναθέσουν τους ρόλους. Οι δημογέροντες είναι ο παπα-Γρηγόρης, ο γερο-Λαδάς, ο άρχοντας Πατριαρχέας, ο καπετάνιος και ο δάσκαλος του χωριού και αδελφός του παπα-Γρηγόρη. Οι δημογέροντες αποφασίζουν να δώσουν το ρόλο του Ιωάννη στο γιο του Πατριαρχέα τον Μιχελή, το ρόλο του Πέτρου στο Γιαννακό το ρόλο της Μαγδαληνής στην Κατερίνα την πόρνη του χωριού, το ρόλο του Ιούδα στον Παναγιώταρο και τέλος το ρόλο του Χριστού ο πιο αθώος που δεν ήταν άλλος από τον βοσκό των προβάτων του Πατριαρχέα τον Μανωλιό.

Αργά το απόγευμα, καταφθάνουν πρόσφυγες από ένα άλλο χωριό, καταδιωγμένοι από τους Τούρκους. Επικεφαλής τους είναι ένας πράος, δυναμικός με ψυχή αντάρτη ιερέας ο παπα-Φώτης. Ζητούν βοήθεια, αλλά ο παπα-Γρηγόρης τους διώχνει, λέγοντας ότι φέρνουν μαζί τους επιδημία χολέρας. Οι πρόσφυγες, με επικεφαλής τον παπα-Φώτη, καταφεύγουν στο άγριο βουνό της Σαρακήνας. Τους βοηθούν μόνον ο Μανωλιός, ο Μιχελής, η Κατερίνα, ο Γιαννακός και ο Κωνσταντής (οι δύο τελευταίοι επρόκειτο να υποδυθούν τους αποστόλους Πέτρο και Ιάκωβο).

Μετά από την επιλογή του στο ρόλο του Χριστού, ο Μανωλιός αλλάζει μέρα με τη μέρα. Χωρίζει την αρραβωνιαστικιά του και αποφασίζει να φτάσει σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερη πνευματική, ψυχική και σωματική αγνότητα, με οδηγό τον παπα-Φώτη. Μάλιστα, στο πανηγύρι του προφήτη Ηλία υπερασπίζεται τους πρόσφυγες και μιλά για την αξία της αγάπης και του ελέους, προκαλώντας την αντίδραση των συγχωριανών του και την οργή του παπα-Γρηγόρη.

Ο Μανωλιός έχει να αντιμετωπίσει και το μένος του μέθυσου πεταλωτή του χωριού, Παναγιώταρου (ο οποίος μετά από πρόταση του παπα-Γρηγόρη στον αγά, γίνεται σεΐζης, στη θέση του προηγούμενου σεΐζη που βίασε και σκότωσε το γιουσουφάκι του αγά), που τον θεωρεί υπεύθυνο για το ξελόγιασμα της χήρας του χωριού, της Κατερίνας, με την οποία είναι ερωτευμένος.

Μια άλλη τραγική μορφή του μυθιστορήματος, είναι η Μαριωρή, η κόρη του παπα-Γρηγόρη και αρραβωνιαστικιά του γιου του άρχοντα Πατριαρχέα, Μιχελή, η οποία πάσχει από «χτικιό» και είναι το μόνο πρόσωπο που ο δογματικός παπάς δείχνει αγάπη συμπόνοια και στοργή.

Στο μεταξύ πεθαίνει ο Πατριαρχέας και ο Μιχελής αποφασίζει να μοιράσει την περιουσία του στους πρόσφυγες. Όταν εκείνοι έρχονται στη Λυκόβρυση να παραλάβουν τα κτήματα, ο παπα-Γρηγόρης κηρύσσει το Μιχελή ανισόρροπο και ξεσηκώνει τους ντόπιους. Μετά το βίαιο θάνατο του αδελφού του στη σύγκρουση που ακολουθεί, ο παπα-Γρηγόρης υποδεικνύει στον αγά το Μανωλιό ως υπαίτιο όλων των συμφορών. Πετυχαίνει την καταδίκη του και την παράδοσή του στους εξαγριωμένους χωρικούς. Το φανατισμένο πλήθος συγκεντρώνεται στην εκκλησία, όπου ο παπα-Γρηγόρης αφορίζει τον Μανωλιό και δίνει το σύνθημα στους πιστούς να τον εκτελέσουν μέσα στον ιερό χώρο.

Η υπόθεση του μυθιστορήματος (το οποίο σημειωτέον είχε προκαλέσει τις αντιδράσεις της ελληνικής Εκκλησίας), έγινε ταινία το 1957, υπό την σκηνοθεσία του Ζυλ Ντασέν και πρωταγωνίστρια ήταν η Μελίνα Μερκούρη.

«Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» μεταφέρθηκε τηλεοπτικά στην ΕΡΤ την περίοδο 1975-1976 και συντάραξε το τηλεοπτικό κοινό, σημειώνοντας υψηλή τηλεθέαση για τα δεδομένα εκείνης της εποχής. Η σειρά προβλήθηκε σε 50 επεισόδια των 45 λεπτών και ήταν παραγωγή του ΑΣΤΗΡ TV, ενώ σήμερα σώζεται σε 18 επεισόδια των 50 λεπτών (μεγάλο τμήμα του φίλμ πάνω στο οποίο γυρίστηκε η σειρά ξαναχρησιμοποιήθηκε αργότερα ή καταστράφηκε λόγω κακής συντήρησης). Η καταστροφή και η επαναχρησιμοποίηση του υλικού πάνω στο οποίο είχαν γυριστεί οι τηλεοπτικές σειρές μέχρι την εποχή εκείνη (Άγνωστος πόλεμος, Γιούγκερμαν κ.α.) είχε σαν συνέπεια «ο Χριστός ξανασταυρώνεται» να είναι η παλαιότερη σωζόμενη ελληνική τηλεοπτική σειρά.

Λήψη αρχείου (18 MB)