Πάρε-Δώσε

Θεωρούμενη το αριστούργημα του Μίλαν Κούντερα, «Η αβάσταχτη ελαφρότητα του Είναι» ακολουθεί τα μεγάλα πρότυπα του μυθιστορήματος-δοκιμίου, τοποθετώντας τη δράση στην Πράγα της δεκαετίας του 1960, των ζοφερότερων χρόνων του τσεχοσλοβακικού κομμουνιστικού καθεστώτος.

Ο κεντρικός του ήρωας, ο Τόμας, επιτυχημένος γιατρός, ασκεί κριτική στο πολιτικό σύστημα με αποτέλεσμα να χάσει τη θέση του. Οι άλλοι σημαντικοί χαρακτήρες του μυθιστορήματος είναι η Τερέζα, σύζυγος του Τόμας και καλλιτεχνική φωτογράφος, η ερωμένη του Σαμπίνα, που θέλει να αποτεφρωθεί μετά τον θάνατό της, και ο εραστής τής Σαμπίνας Φραντς, καθηγητής πανεπιστημίου, βυθισμένος στα βιβλία του, ο οποίος προσπαθεί να απαλλαγεί από το κιτς τής συζύγου του Μαρί-Κλοντ αλλά κατά ειρωνική τύχη πεθαίνει μπροστά της. Το βάρος της ζωής και η αξία της ζωής για τον καθένα από τους παραπάνω χαρακτήρες είναι διαφορετικά, η ζωή όμως για τον Κούντερα έχει μιαν «αβάσταχτη ελαφρότητα». Και αφού ζούμε μόνο μία φορά, τα πάντα μετρούν στην καθημερινότητά μας και στον τρόπο που τη βιώνουμε. Γι’ αυτό και η ζωή αποκτά ένα άλλο βάρος για τον Τόμας που νιώθει ότι κάλλιστα θα μπορούσε να την αλλάξει με μιαν άλλη.

Οι τέσσερις πρωταγωνιστές ζουν τέσσερις ζωές και ωστόσο συνθέτουν έναν κόσμο που στο τέλος παρουσιάζεται ενιαίος αλλά πεπερασμένος, βαρύς παρά την ελαφρότητα της ανθρώπινης ύπαρξης, ένας κόσμος που φεύγει και δεν επιστρέφει. Ο Κούντερα όλα αυτά μας τα προσφέρει με απίστευτα ανάλαφρο χειρισμό, με ένα επίχρισμα χαμογελαστής ειρωνείας, η οποία, χωρίς να ευτελίζει τα συμφραζόμενα, πετυχαίνει να μας κάνει να αισθανθούμε ότι η υπόθεση αφορά όλους μας.

Λήψη αρχείου (2,8 MB)

Το «1984» ή «Μεγάλος Αδερφός» είναι η τελευταία μυθιστορηματική εργασία του Τζορτζ Όργουελ. Θεωρείται βιβλίο-σταθμός του 20ού αιώνα στην πολιτική σκέψη.

Περιγράφει την ιστορία ενός ανθρώπου, του Γουίνστον Σμιθ, στον εφιαλτικό κόσμο της Ωκεανίας, μιας χώρας που βρίσκεται κάτω από ένα απολυταρχικό καθεστώς στο οποίο όλοι οι κάτοικοι βρίσκονται υπό συνεχή παρακολούθηση. Η χώρα βρίσκεται σε συνεχή πόλεμο με δύο άλλες υπερδυνάμεις και θυμίζει τα απολυταρχικά καθεστώτα του Στάλιν και του Χίτλερ και οι άνθρωποί της ζουν υπό ιδιαίτερα καταπιεστικές συνθήκες.

Παρά το γεγονός ότι παντού υπάρχει αναρτημένη η επιγραφή «Ο Μεγάλος Αδελφός σε παρακολουθεί», ο Σμιθ βρίσκει τον τρόπο να ξεγελάσει για μικρό διάστημα το σύστημα ελέγχου και παρακολούθησης, ακόμη και να ζήσει τον έρωτα. Δεν ξέρει και δεν θα μάθει ποτέ αν ο Μεγάλος Αδελφός υπάρχει ή αν είναι απλώς η εικόνα η οποία παρακολουθεί τους πολίτες μέσα από τις τηλεοπτικές οθόνες που βρίσκονται παντού. Όταν ο Σμιθ συλλαμβάνεται, ρωτάει την ώρα που τον ανακρίνουν:
– «Υπάρχει ο Μεγάλος Αδελφός;».
– «Φυσικά και υπάρχει. Το Κόμμα υπάρχει. Ο Μεγάλος Αδελφός είναι η ενσάρκωση του Κόμματος», απαντά ο ανακριτής του.
– «Υπάρχει όπως υπάρχω εγώ;», ξαναρωτά ο Σμιθ, για να κατακεραυνωθεί από τον ανακριτή:
– «Εσύ δεν υπάρχεις».

Ο Όργουελ έγραψε το βιβλίο το 1948 (από αναριθμητισμό αυτού του έτους προέρχεται και ο τίτλος του έργου) και το εξέδωσε το 1949. Έχει μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες και έχει επηρεάσει σημαντικά τον παγκόσμιο πολιτισμό. Χαρακτηριστική είναι η αναφορά στον Μεγάλο Αδελφό, τον (ανύπαρκτο) πολιτικό ηγέτη της χώρας, «Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΑΔΕΛΦΟΣ ΣΕ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΕΙ». Ο Μεγάλος Αδελφός αποτελεί σήμερα έκφραση που υποδηλώνει καθεστώς παρακολούθησης.

Το έτος 1984 αναπτύχθηκε ένας τεράστιος διάλογος σχετικά με το ποια από όσα προέβλεψε ο Όργουελ στο μυθιστόρημά του έγιναν πραγματικότητα και ποια όχι. Κάποιοι μάλιστα ισχυρίστηκαν ότι το σοβιετικό πείραμα υπήρξε η αφορμή και πως αυτό που ενέπνευσε τον συγγραφέα ήταν στην πραγματικότητα το επερχόμενο τέλος της Βρετανικής Αυτοκρατορίας. Σε τελική ανάλυση, μικρή σημασία έχει. Εκείνο που καθιστά ανατριχιαστικά προφητικό το «1984» είναι η διαπίστωση ότι σήμερα όχι μόνο ο Μεγάλος Αδελφός βρίσκεται παντού, αλλά και ότι δεν είναι λίγοι όσοι συνεπαίρνονται από τη «χαρά» της σκλαβιάς…

Λήψη αρχείου (14 MB)

Eίναι πολύ δύσκολη η συμπύκνωση της ιστορίας των ελληνικών χαρτονομισμάτων –και της ιστορίας του ελληνικού νομίσματος γενικότερα– μέσα σε λίγες σελίδες. Μέσα απ’ αυτά προβάλλει η πολυκύμαντη οικονομική αλλά και κοινωνικοπολιτική ιστορία της χώρας μας, μιας μικρής και φτωχής χώρας που η Ανεξαρτησία την βρήκε με δημόσιο εξωτερικό χρέος 2.800.000 αγγλικών λιρών –το Δάνειο της ανεξαρτησίας (1825) όπως αποκλήθηκε- από το οποίο εισέπραξε καθαρά μόνον τα μισά!

Για να ενισχυθεί ο εθνικός αγώνας, η επαναστατική κυβέρνηση διά του «Εκτελεστικού» έδωσε οιονεί χαρτονομίσματα το 1822 (κατά αντιγραφή των γαλλικών «ασσινιάτων» σε αξίες 100, 250, 500, 750 και 1.000 γροσίων που είχαν όμως μικρή ανταπόκριση.

O πρώτος κυβερνήτης της Eλλάδος, Iωάννης Kαποδίστριας, αφού «έκοψε» στην Aίγινα την πρώτη ελληνική νομισματική μονάδα τον «Φοίνικα», σύμφωνα με τις προσδοκίες του Έθνους και τις επιταγές των επαναστατικών εθνοσυνελεύσεων, ίδρυσε την Eθνική Xρηματιστική Tράπεζα απευθυνόμενος στον πατριωτισμό των Eλλήνων για ενίσχυση του κενού δημόσιου ταμείου. Παράλληλα φρόντισε να εκδώσει «χαρτονομίσματα» για περιορισμένη χρήση. H αρχική πρόταση προέβλεπε συνολική αξία 3.000.000 Φοινίκων αλλά η εθνική συνέλευση του Nαυπλίου περιόρισε την αξία αρχικά σε 1.000.000 και τελικά σε 500.000 Φοίνικες.
Αφιέρωμα της εφημερίδας «Καθημερινή».

Λήψη αρχείου (7.5 MB)

Η πλοκή του μυθιστορήματος «Στα μυστικά του βάλτου» που έγραψε η Πηνελόπη Δέλτα και εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1937, εξελίσσεται στην τουρκοκρατούμενη Μακεδονία στις αρχές του 20ού αι. και συγκεκριμένα κατά τη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα. Οι συγκρούσεις Ελλήνων και Βουλγάρων ήταν σκληρότατες. Ο ελληνικός στρατός επίσημα δεν έχει ανάμιξη, λόγω της συνθήκης που έχει υπογραφεί με τους Τούρκους, αλλά στις τάξεις των αντάρτικων σωμάτων ηγούνται συνήθως αξιωματικοί του. Έτσι, μέσα σε ένα κλίμα αποφασιστικότητας και πλήρους μυστικότητας, κάποιες ομάδες ανταρτών έχουν κατασκηνώσει σ’ έναν βάλτο, στη λίμνη των Γιαννιτσών, φτιάχνοντας καλύβες και επικοινωνώντας μεταξύ τους με βάρκες. Κάθε καλύβα ήταν μια μικρή στρατιωτική μονάδα με τον αρχηγό της.

Η συγγραφέας αναφέρεται στη ζωή και στη δράση δύο σημαντικών ηρώων του Αγώνα, του Τέλου Άγρα και του καπετάν Νικηφόρου. Αυτοί ήταν αξιωματικοί του ελληνικού στρατού, οι οποίοι ήρθαν εθελοντές στη Μακεδονία για να ενισχύσουν τα ελληνικά αντάρτικα σώματα που πολεμούσαν εκεί. Η γενναιότητα, η αυτοθυσία και η αντοχή τους αποτελούν για όλους παράδειγμα ηρωισμού και πατριωτισμού. Στις δύσκολες μάχες, που γίνονται σε μέρη βαλτώδη, γεμάτα από τις παγίδες του εχθρού, έχουν βοηθούς και συναγωνιστές όχι μόνο τους Έλληνες αντάρτες αλλά και τους κατοίκους των ελληνικών χωριών, τις δασκάλες και τους ιερείς. Ιδιαίτερα σημαντικές είναι η δράση και η προσφορά στον Αγώνα δύο παιδιών, του Αποστόλη και του Γιοβάν, τα οποία ενεργούν και συμμετέχουν με αξιοθαύμαστη για την ηλικία τους ωριμότητα.

Λήψη αρχείου (2.5 MB)

«Ερχόμαστε από μια σκοτεινή άβυσσο· καταλήγουμε σε μια σκοτεινή άβυσσο· το μεταξύ φωτεινό διάστημα το λέμε Ζωή.

Χρέος μας λοιπόν να συλλάβουμε τ΄ όραμα που χωράει κι εναρμονίζει τις δυο τεράστιες τούτες άναρχες, ακατάλυτες Ορμές· και με τ΄ όραμα τούτο να ρυθμίσουμε το στοχασμό μας και την πράξη».
Απόσπασμα από την «Ασκητική» (Νίκος Καζαντζάκης)

Το φιλοσοφικό έργο του Νίκου Καζαντζάκη «Ασκητική», αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα κείμενά του, μέσα από το οποίο προσπαθεί να εκφράσει τα μεταφυσικά του πιστεύω, ενώ την θεωρούσε ως «το σπόρο απ’ όπου βλάστησε όλο το έργο του». Δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά στο περιοδικό του Δημήτριου Γληνού «Αναγέννηση», το 1927, ενώ η πρώτη έκδοση έγινε το 1945 στην Αθήνα. Το 1930 εξ αιτίας της «Ασκητικής» επρόκειτο να οδηγηθεί στα δικαστήρια για αθεϊσμό, αλλά η δίκη τελικά δεν έγινε ποτέ.

Λήψη αρχείου (230 KB)