Πάρε-Δώσε

Στην περιοχή Καστοριάς, όχι μακρυά απ’ τα αλβανικά σύνορα, είναι, αν ενθυμούμαι καλά, ο Μεσόβραχος, ένα μικρό χωριουδάκι… Μια βραδιά, κοιμήθηκα στον «ξενώνα» του χωριού. Από συνήθεια, άνοιξα κουβέντα και με τη γρηά σπιτονοικοκοιρά.

 

– Πώς είσθε, πού είναι ο γέροντάς σου, τα παιδιά σου κ.τ.λ.;

 

Μια κι αποκτήσαμε φιλία, άρχισε κάπως να μου παραλέει τα μυστικά του σπιτιού της… Έτσι τούτο, έτσι εκείνο.

 

– Έχω και ένα παιδί, μου λέει, νεαρό, αλλά το κακόχρονο, εδώ και καιρό έφυγε, το ‘σκασε! Πήγε στην Καστοριά! Το γρουσούζικο, δεν υπελόγισε μάνα και πατέρα. Μας ντρόπιασε. Και σαν να το κυνήγαγε κάποιος, έφυγε! Να, όλα τα παιδάκια φεύγουν με το καλό για την Αλβανία!

 

Πήρα έπειτα τον λόγο κι εγώ:
– Κρίμα, της λέγω, που δεν είναι εδώ! Ευκαιρία ήταν, θα το έστελνα για τις Λ. Δημοκρατίες και θα τον έβαζα επικεφαλή!

 

Και συμπλήρωσε η γυναίκα:
– Ας προκόψουν τα άλλα παιδάκια, που διώξατε για τις Λ. Δημοκρατίες και ας πάει χαμένο το δικό μου…

 

Το πρωί, την ευχαρίστησα διά την φιλοξενία και έφυγα.

 

Μετά από αρκετόν καιρό έμαθα το εξής καταπληκτικό: Η γρηά αυτή, επειδή δεν ήθελε να της πάρουμε το παιδί και να το «τακτοποιήσουμε» εμείς στην Αλβανία, το είχε κρύψει! Και πού το είχε κρυμμένο; Θεέ μου! Μέσα στον σταύλο! Ακριβώς εκεί που έδεσα το ζώο! Είχε κάμει μεγάλο λάκκο μέσα στη γη και είχε χωμένο το παιδί κάτω απ’ το παχνί του ζώου. Το «καταφύγιο» είχε μια μικρή τρύπα απ’ την οποίαν έπαιρνε αέρα το παιδί και απ’ εκεί το τροφοδοτούσε όταν έδινε τροφή στα ζώα! Έτσι, δεν φανταζόνταν κανείς, ότι ημπορούσε να είχε άνθρωπο κρυμμένο κάτω από τα κόπρανα των ζώων και δεν ημπορούσε να υποψιασθεί κανείς τις κινήσεις της.

 

Τί την ανάγκασε τη γρηά αυτή, καπετάν Μάρκο και Ζαχαριάδη, να κρύψη κατά τον τρόπο αυτόν το παιδί της;

 

(Απόσπασμα από το βιβλίο)

 

---

 

Ο γράφων, είχε το θλιβερόν προνόμιον να ζήση το δράμα του παιδομαζώματος, αφού έλαβε μέρος «εν τω μέτρω των δυνάμεών» του σ’ αυτό! Προπαντός έζησε τούτο, όταν ετέθηκε επικεφαλής του στο Παραπέτασμα ως υπεύθυνος οργανωτής του.

 

Λίγες γραμμές διά την «σταδιοδρομίαν» μου.

 

Το 1941 με την υποδούλωσιν της πατρίδος μας στον Χιτλεροφασισμό, ηκολούθησα με πατριωτικήν συνείδησι και με αγαθή πάντοτε πρόθεσι, όπως έκαμον οι πιο πολλοί Έλληνες -έναν δρόμο που, όπως ενόμιζα, θα μας οδηγούσε στην απελευθέρωσι της πατρίδος και θα μας επανέφερε την προτέρα γαλήνη.

 

Δυστυχώς, ο μανδύας τον όποιον προσωπικώς εφόρεσα ήταν ερυθρός. Και κάτω από αυτόν, όπως ήταν επόμενον, άρχιζα να οραματίζομαι μίαν Ελλάδα όχι «που ανθεί φαιδρά η πορτοκαλέα και θάλλει η ελαία», άλλα κάποιαν άλλη «χωρίς βασιλείς και άρχοντες, ή άρχοντες και δούλους· χωρίς καταπιεζομένους, εκμεταλλευτάς και εκμεταλλευόμενους». Γενικά μια κοινωνίαν, αν όχι κοινωνίαν αγγέλων, τουλάχιστον κοινωνίαν αγίων. Και διά τα ιδανικά αυτά εργάσθηκα με αρκετόν ζήλον, θυσιάσας πολυμελή οικογένειαν, προσωπικά συμφέροντα κ.λπ.

 

Τα τραγικά γεγονότα του Δεκεμβρίου του 1944 και τα μεσολαβήσαντα γεγονότα μέχρι του 1947, μολονότι μού έβαλαν πολλά ερωτηματικά, δεν τους έδωσα καμμία απάντησι, διότι δεν μ’ άφησε ο «επαναστατικός παλμός». Το 1947 με άρπαξε το ΚΚΕ, με «ενηγκαλίσθη» και με περιέβαλε με αρκετές «τιμές»! (Συντάκτην κομμουνιστικής εφημερίδος, οργανωτήν της «Λαϊκής Παιδείας» διά την Ελλάδα, γενικόν επιθεωρητήν της «Λ. Παιδείας» στη Δυτ. Μακεδονία και Ήπειρον!). Θα ήταν παράλειψις να ισχυρισθώ, ότι δεν ειργάσθην φιλότιμα.

 

Τον Μάρτιον του 1948, το άδειασμα των χωριών της Δυτ. Μακεδονίας, απ τα γεγονότα του παιδομαζώματος, μου αφήρεσε προσωρινά την «λεοντή» των αξιωμάτων, διότι εξέλειπαν οι «πελάται» (παιδιά), πλην όμως με ετεποθέτησε σε θέσι όπου εδοκίμασα το δράμα του παιδομαζώματος. Εκεί, στον διαχωρισμό γονέων και παιδιών, εδοκίμασα τις περισσότερες συγκινήσεις, ακούοντας τας γοεράς κραυγάς μανάδων, που απ’ τις αγκάλες τούς άρπαζαν τα παιδιά στα σύνορα και τα έστελναν στο Παραπέτασμα!

 

Σε συνέχεια, μου επεφύλαξε το ΚΚΕ μεγαλυτέραν «τιμήν». Με διώρισε «Γενικόν επιθεωρητήν του παιδομαζώματος» και κλήθηκα να «παράσχω τας υπηρεσίας μου» περιοδεύσας αρκετές φορές τις χώρες του Παραπετάσματος…

 

(Απόσπασμα από την σημείωση του συγγραφέα)

Η ταινία που θα παρακολουθήσετε, γυρίστηκε από τον ΔΣΕ (Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας) το 1948. Τα γυρίσματα πραγματοποιήθηκαν στον Γράμμο και το Βίτσι, περιοχή στην οποία ο ΔΣΕ είχε υπό τον έλεγχό του κατά το μεγαλύτερο μέρος του Εμφυλίου Πολέμου (την αποκαλούμενη απ’ αυτόν, «Ελεύθερη Ελλάδα») και στις προσκείμενες κομμουνιστικές χώρες, Ουγγαρία και Τσεχοσλοβακία. Προβλήθηκε για πρώτη φορά στην Ουγγαρία και στην συνέχεια στις υπόλοιπες χώρες-μέλη του «κομμουνιστικού Παραδείσου». Η αρχική ταινία που θεωρούνταν χαμένη για πολλά χρόνια, εντοπίστηκε στην Ουγγαρία, πριν μερικά χρόνια. Σήμερα αποτελεί αρχειακό υλικό του ΚΚΕ, ενώ το βίντεο αυτό διανεμήθηκε στο παρελθόν απ’ τον «Ριζοσπάστη».

Το αντικείμενο της ταινίας, είναι το «Παιδομάζωμα» (ή «Παιδοσώσιμο» όπως αρέσκεται να το αποκαλεί το ΚΚΕ). Δηλαδή ο βίαιος εκπατρισμός 25.000-28.000 χιλιάδων Ελληνόπουλων κατά την διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου, τον οποίον ο ΔΣΕ με αυτό το προπαγανδιστικό οπτικοακουστικό υλικό, προσπαθεί να δικαιολογήσει και να ωραιοποιήσει, παρουσιάζοντας, λίγο πολύ, τις Ελληνίδες μανάδες, να παρακαλούν να τους πάρουν τα παιδιά για να «γλυτώσουν» από τα δεινά του «Μοναρχοφασισμού». Οι δε συνθήκες διαβίωσης των απαχθέντων παιδιών, παρουσιάζονται τουλάχιστον -κι εντελώς «αυθόρμητα»- ως ειδυλλιακές …
Ανάγνωση ολόκληρου του θέματος »

«Στις 28 Αυγούστου 1948, μια ζεστή αποπνιχτική μέρα, γύρω στις δωδεκάμισι, μερικές χωριάτισσες ζαλωμένες ξύλα κατέβαιναν ένα απόκρημνο μονοπάτι πάνω από το χωριό Λια, έναν οικισμό με σταχτιά λιθόχτιστα σπίτια σε μια βουνοπλαγιά κάτω ακριβώς από τα ελληνοαλβανικά σύνορα. Όπως οι γυναίκες αντίκρισαν το χωριό στα πόδια τους, απάντησαν μια φριχτή συνοδεία.

Ανάμεσα στους κατάδικους ήσαν και πέντε χωριανοί του Λια: Τρεις άντρες και δύο γυναίκες. Η πιο ηλικιωμένη σκουντούφλαγε με το χαμένο βλέμμα της τρέλας. Ήταν η θεία μου Αλέξω Γκατζογιάννη, πενήντα έξι χρονών. Η νεότερη, με καστανωπά μαλλιά, γαλανά μάτια και ξεσκισμένο λουλακί φουστάνι, έπιασε το βλέμμα από τις συγχωριανές της και κούνησε το κεφάλι της. Ήταν η μάνα μου, Ελένη Γκατζογιάννη, σαράντα ενός χρονών…».
Απόσπασμα από το βιβλίο «Ελένη»

«Είχα τρεις στόχους που έγραψα αυτό το βιβλίο. Ήθελα να γράψω για τα γεγονότα των πέτρινων χρόνων, ήθελα επίσης να περιγράψω τη ζωή του ελληνικού χωριού τότε. Ο σημαντικότερος όμως λόγος που το έγραψα ήταν για την οικογένειά μου, για τις αδελφές μου, για τα παιδιά μου, για τ’ ανίψια μου. Για να γνωρίζουν ποια ήταν η Ελένη Γκατζογιάννη. Η έρευνα που έκανα με πλήγωσε πολύ, αλλά μου χάρισε και πολλές ανταμοιβές…».
Νίκος Γκατζογιάννης, συγγραφέας-δημοσιογράφος

Ο Νίκος Γκατζογιάννης (Nicholas Gage) ήταν ο μοναχογιός, το μοναδικό αγόρι της Ελένης και Χρήστου Γκατζογιάννη, που γλύτωσε το παιδομάζωμα αλλά το ακριβοπλήρωσε με την δολοφονία της μάνας του. Οι αδελφές του Όλγα, Αλέξω (Κάντα), Γλυκερία και Φωτεινή όλες πήγαν στην Αμερική όπου ο πατέρας τους ο Χρήστος Γκατζογιάννης τις πάντρεψε όλες με Έλληνες μετανάστες. Στο βιβλίο του, εξιστορεί την καταδίκη και εκτέλεση της μητέρας του Ελένης, επειδή δεν παρέδωσε τον γιο της κατά το παιδομάζωμα στους αντάρτες.

Ο συγγραφέας, επιστρέφοντας αργότερα στην Ελλάδα, ψάχνει τους υπαίτιους για τον άδικο και βάναυσο θάνατο της μητέρας του και τους κατονομάζει έναν προς έναν, δηλώνοντας από την αρχή ότι όλα τα ονόματα και τα γεγονότα είναι πραγματικά. Επίσης μέσα από την ιστορία φαίνεται η ζωή στην ελληνική ύπαιθρο μέσα σε όλη της τη σκληρότητα, την υποκρισία, τα καλά και τα κακά της. Ενδεικτικό είναι άλλωστε ότι σαν πηγή έχουν χρησιμοποιήσει το βιβλίο ιστορικοί, συγγραφείς, μέχρι και ο Αμερικανός πρόεδρος Ρίγκαν το είχε σαν επιχείρημα σε ομιλίες του.

Το βιβλίο μεταφέρθηκε με τον ίδιο τίτλο στη μεγάλη οθόνη το 1985, με πρωταγωνιστές τον Τζον Μάλκοβιτς και την Κέιτ Νέλιγκαν, αν και η κυβέρνηση Παπανδρέου απαγόρευσε τα γυρίσματα σκηνών στην Ελλάδα και τους αυθεντικούς χώρους όπου επρόκειτο να γίνουν αρχικά (τελικά έγιναν στην Ισπανία). Η ταινία προβλήθηκε για λίγες ημέρες και στην Ελλάδα αλλά λόγω πολιτικών πιέσεων και επεισοδίων που προκλήθηκαν από οπαδούς του ΚΚΕ με επιθέσεις στους θεατές, τελικά η προβολή της διεκόπη. Το βιβλίο μεταφράστηκε σε 32 γλώσσες και ανακηρύχτηκε καλύτερο βιβλίο για το 1984 από τη Βασιλική Ακαδημία του Λονδίνου.

Τα πρώιμα χρόνια της ελληνικής Αριστεράς και η Φεντερασιόν του Αβραάμ Μπεναρόγια
Μέχρι τα πρώτα χρόνια του 20ού αιώνα η ελληνική Αριστερά διέπονταν από την ιδεολογία της κοινωνικής απελευθέρωσης, σε συνδυασμό με το αίτημα για την απελευθέρωση των λαών που ήταν υπόδουλοι στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Με κεντρικές μορφές, όπως ο σημαντικότερος Έλληνας σοσιαλιστής της εποχής, ο Σταύρος Καλλέργης, ο Μαρίνος Αντύπας, ο Νίκος Γιαννιός, ο Γεώργιος Σκληρός κ.ά., το σοσιαλιστικό κίνημα που κινούνταν στα όρια του ελλαδικού χώρου, θα ερχόταν αντιμέτωπο με νέα δεδομένα, όταν θα πραγματοποιούνταν η ενσωμάτωση της Θεσσαλονίκης και της Μακεδονίας: Στην Βόρεια Ελλάδα, το εβραιοβουλγαρικό σοσιαλιστικό κίνημα είχε πολύ μεγαλύτερη επιρροή, σε μια βάση διαφόρων εθνοτήτων που αποτελούσαν την περίφημη «μακεδονική σαλάτα».

Όταν απελευθερώθηκε η Θεσσαλονίκη από τον ελληνικό στρατό τον Οκτώβριο του 1912, οι μόνοι που αισθάνθηκαν απελευθερωμένοι, ήταν οι Έλληνες, οι οποίοι όμως μειοψηφούσαν σε πληθυσμό εκείνη την εποχή στην πόλη (σε σύνολο 150.000, οι Έλληνες ήταν 40.000, οι Εβραίοι 60.000, οι Τούρκοι 45.000 και οι λοιπές εθνότητες 5.000). Η μεγαλύτερη κοινότητα της Θεσσαλονίκης, η εβραϊκή, δεν είδε με καθόλου καλό μάτι την αλλαγή του καθεστώτος. Οι Εβραίοι, στα πλαίσια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, την οποία θεωρούσαν ως πατρίδα τους, έλεγχαν κάθε οικονομική δραστηριότητα. Τα νέα δεδομένα, προκαλούσαν γι’ αυτούς οικονομικές απώλειες, καθώς η αποχώρηση των ηττημένων αποτελούσε και απώλεια χρεών. Επιπλέον, τα όρια της ελληνικής επικράτειας, ήταν σαφώς πιο στενά απ’ αυτά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, στα οποία δρούσαν πριν εμπορικά και αυτή τη φορά έβλεπαν στα πρόσωπα των Ελλήνων τον κίνδυνο του ανταγωνισμού, τον οποίον δεν είχαν με τους μουσουλμάνους και τους Βούλγαρους, οι οποίοι περιορίζονταν στις αγροτικές ασχολίες και στο «χαμαλίκι». Εκτός όμως των οικονομικών λόγων, υπήρχε και ο φόβος των αντιποίνων, καθώς η εβραϊκή κοινότητα, όχι μόνο είχαν ενισχύσει οικονομικά τον πόλεμο των Τούρκων εναντίον των Ελλήνων, πραγματοποιώντας έρανο, με το τεράστιο ποσό των 650.000 χρυσών λιρών, αλλά μέλη της είχαν δημιουργήσει στρατιωτικό σώμα εθελοντών, για να πολεμήσουν στο πλευρό των Τούρκων κι εναντίον των Ελλήνων (δημοσίευμα εφημερίδας «Εστία», 9 Οκτωβρίου 1912). Εξ άλλου, ήταν ακόμη νωπές οι μνήμες από τον λιθοβολισμό Ελλήνων αιχμαλώτων, από Εβραίους στην Θεσσαλονίκη. Υπό αυτές τις συνθήκες και παρ’ ότι ο Βενιζέλος είχε φροντίσει να καθησυχάσει την εβραϊκή κοινότητα παραχωρώντας τους και ιδιαίτερα προνόμια (π.χ. εξαγορά στρατιωτικής θητείας, διατήρηση της αργίας του Σαββάτου, διατήρηση της ισπανοεβραϊκής γλώσσας στις οικονομικές συναλλαγές κ.ά.), οι Εβραίοι ξεκίνησαν προσπάθειες «διεθνοποίησης» της πόλης στέλνοντας εκκλήσεις, πότε στους Βούλγαρους για να προστατέψουν με περιπολίες τις εβραϊκές συνοικίες, πότε στους Αυστριακούς, με αίτημα αυτή τη φορά, να προσαρτήσουν την Θεσσαλονίκη και την Μακεδονία, στην Αυστρουγγαρία, και πότε αποστέλλοντας επιτροπή στο Λονδίνο με αίτημα την αυτονόμηση της Μακεδονίας.

Ένα από τα κινήματα αυτονόμησης της Μακεδονίας και της Θράκης, ήταν το εργατικό σωματείο «Εργατική Σοσιαλιστική Ομοσπονδία Θεσσαλονίκης» πιο γνωστό με τον ισπανοεβραϊκό τίτλο «Φεντερασιόν», το οποίο είχε ιδρυθεί το 1909 από τον Εβραίο τυπογράφο, βουλγαρικής καταγωγής, Αβραάμ Μπεναρόγια και τον επίσης Εβραίο Κουν Βεντούρα. Η Φεντερασιόν, που αποτελούνταν κυρίως από Εβραίους και Βούλγαρους, αρχικά ήταν ανοιχτά υπέρ των Νεότουρκων και κατά του διαμελισμού της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η οργάνωση εκπροσωπούνταν μάλιστα από το 1910 στο οθωμανικό κοινοβούλιο, με τον Βούλγαρο Ντίμιταρ Βλάχοφ. Προσγειωμένος όμως στην ωμή πραγματικότητα της προσάρτησης της Μακεδονίας στην Ελλάδα και κάτω από την διεθνή αντίληψη που υπήρχε για το μέλλον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ο Μπεναρόγια αναπροσάρμοσε την τακτική του και κάτω από τον σοσιαλιστικό μανδύα, προπαγάνδιζε μέσα από την εφημερίδα της οργάνωσης «Αβάντι», την αυτόνομη ομοσπονδία της Μακεδονίας, ως τμήμα μιας Βαλκανικής Ομοσπονδίας.

Γράφει για την Φεντερασιόν, ο διατελέσας προσωρινός Γενικός Γραμματέας του ΚΚΕ (1925-1926) και βουλευτής (1926-28), Ελευθέριος Σταυρίδης («Τα Παρασκήνια του ΚΚΕ»): …
Ανάγνωση ολόκληρου του θέματος »